Thao túng, làm giá chứng khoán ngày càng tinh vi

Lập nhóm kín, lôi kéo nhà đầu tư để trục lợi

Tại “Hội nghị phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế” chiều 22.4, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, thị trường tài chính đang ngày càng phát triển theo hướng cân bằng giữa thị trường tiền tệ và thị trường vốn, giữa thị trường cổ phiếu và thị trường trái phiếu, góp phần quan trọng vào tái cơ cấu nợ công. Thị trường trái phiếu bắt đầu trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn cho các doanh nghiệp bên cạnh kênh tín dụng ngân hàng. Việc phát triển thị trường vốn trong những năm gần đây cũng tạo đa dạng sản phẩm tài chính các kênh đầu tư cho các tổ chức và cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế.

Hiện nay, thị trường vốn đã hình thành và vận hành đầy đủ các cấu phần bao gồm thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu và thị trường chứng khoán phái sinh. Quy mô của thị trường vốn tăng trưởng bình quân 28,5%/năm giai đoạn 2016 - 2021. Hiện tại, quy mô thị trường vốn đạt 134,5% GDP năm 2021, gấp 3,5 lần quy mô năm 2015; trong đó quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu tương đương 93,8% GDP; quy mô thị trường trái phiếu đạt 39,7% GDP (trong đó trái phiếu Chính phủ là 22,7% GDP và trái phiếu doanh nghiệp là 14,2% GDP).

Bên cạnh những kết quả tích cực, theo Bộ trưởng Tài chính, tình hình tăng trưởng nhanh của thị trường chứng khoán, trái phiếu thời gian gầy đây đã phát sinh những rủi ro tiềm ẩn. Trong đó, trên thị trường cổ phiếu, thị trường chứng khoán phái sinh xuất hiện các hiện tượng thao túng giá, làm giá và ngày càng tinh vi. Nhiều mã chứng khoán được đẩy giá lên cao không gắn với tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Nghĩa vụ công bố thông tin của một số doanh nghiệp đại chúng, công ty niêm yết, nhà đầu tư còn chưa bảo đảm chất lượng.

Theo Thiếu tướng Lê Văn Tuyến, Thứ trưởng Bộ Công an, những hành vi thiếu minh bạch trên thị trường chứng khoán với nhiều thủ đoạn tinh vi phức tạp có thể nhóm vào một số dạng phổ biến. Nhóm thứ nhất là chấp hành không đúng quy định của pháp luật về công bố các thông tin liên quan đến thị trường và giao dịch. Vi phạm tập trung vào các hành vi như công bố thông tin không đúng sự thật, thao túng giá chứng khoán và các hành vi này chưa đến mức xử lý hình sự. Đặc biệt, hành vi mua bán cổ phiếu không báo cáo, không công bố thông tin trước khi giao dịch của các cổ đông lớn, cổ đông nội bộ và người có liên quan cổ đông nội bộ vẫn diễn ra, có chiều hướng gia tăng, phức tạp.

Nhóm thứ hai là tình trạng cung cấp, đưa thông tin sai lệch thất thiệt trên các trạng xã hội và lôi kéo các nhóm đầu tư, nhóm tư vấn mua bán gây thiệt hại cho nhà đầu tư cũng có chiều hướng gia tăng. Lợi dụng thị trường chứng khoán phát triển, số lượng nhà đầu tư gia tăng, các hội nhóm chứng khoán lập nhiều nhóm kín tư vấn lôi kéo nhà đầu tư tham gia mua bán cổ phiếu nhằm trục lợi.

Đề xuất tăng khung hình phạt

Nguyên nhân dẫn đến rủi ro, theo người đứng đầu Bộ Tài chính là do thị trường chứng khoán phát triển quá nhanh, mặc dù công tác thanh tra, giám sát đã được triển khai trong thời gian gần đây song chưa đáp ứng được yêu cầu của thị trường. Tình hình chấp hành quy định pháp luật của các doanh nghiệp, nhà đầu tư, tổ chức cung cấp dịch vụ chưa cao. Bên cạnh đó, một số tổ chức cung cấp dịch vụ trên thị trường chứng khoán như tổ chức kiểm toán, kế toán, thẩm định giá... không đáp ứng yêu cầu chất lượng và vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Nhiều nhà đầu tư cá nhân chưa được trang bị đầy đủ kiến thức về pháp luật và hiểu biết về thị trường, mua bán theo tin đồn, chạy theo lãi suất cao...

Để phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, PGS.TS. Trần Hoàng Ngân, ĐBQH TP. Hồ Chí Minh cho rằng, phải kịp thời phát hiện và xử lý ngay và nghiêm tất cả các vi phạm trên thị trường chứng khoán; đồng thời xây dựng các tiêu chí để sớm phát hiện được những cổ phiếu có dấu hiệu bị thao túng. Theo ông, các vi phạm giao dịch thời gian qua xảy ra rất nhiều nhưng xử lý còn đơn giản, chậm cảnh báo cho thị trường và cộng đồng nhà đầu tư. Tới đây, cần tăng cường kiểm tra, giám sát; khi phát hiện sai phạm phải xử lý mạnh tay, dứt khoát, phạt thật nặng và công bố rộng rãi để các nhà đầu tư biết.

Thiếu tướng Bộ Công an Lê Văn Tuyến đề nghị Bộ Tài chính tập trung rà soát và đề xuất sửa đổi, bổ sung những quy định vướng mắc bất cập trên các lĩnh vực về thị trường chứng khoán. Trước mắt sửa Nghị định 156 xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực chứng khoán theo hướng tăng khung hình phạt, mở rộng các hành vi vi phạm. Cùng với đó, cần sửa Luật Chứng khoán 2019 theo hướng có chế tài giám sát hoạt động mở tài khoản của các nhà đầu tư mở nhiều tài khoản ở nhiều công ty chứng khoán khác nhau cũng như việc kiểm tra thông tin của các nhà đầu tư khi mở tài khoản.

Cho rằng thị trường chứng khoán Việt Nam tương đối non trẻ nên sai sót có thể xảy ra, ông Zafer Mustafaeglu, Giám đốc Khối Nghiệp vụ về tài chính, năng lực cạnh tranh và đổi mới sáng tạo, Khu vực Đông Á - Thái Bình Dương, Ngân hàng Thế giới (WB) nhấn mạnh: Điều quan trọng là chúng ta học hỏi được gì từ sai sót. “Không nên đóng cửa chỉ vì chúng ta có một vài thành viên xấu, không nên có phản ứng quá mức gây hạn chế cho sự phát triển trong dài hạn”, ông khuyến cáo.