Đậu mùa khỉ: Từ dịch bệnh địa phương tới tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu

WHO tuyên bố đợt bùng phát dịch đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu (Ảnh: Getty)

Đậu mùa khỉ, căn bệnh được đặt tên như vậy do lần đầu được phát hiện trên loài khỉ, có liên quan tới virus đậu mùa cực kỳ nguy hiểm đã bị xóa sổ từ năm 1980, nhưng ít nghiêm trọng hơn. Chủng virus này hiện đang lây lan bên ngoài châu Phi này là dạng nhẹ hơn của 2 phiên bản đã từng được con người biết đến.

Trong lúc đậu mùa khỉ đang lây lan khắp toàn cầu, làm dấy lên làn sóng tiêm vaccine, chúng ta hãy nhìn lại quá trình lan ra toàn cầu của nó kể từ lần đầu tiên được phát hiện ở châu Phi vào những năm 1970.

Năm 1970: Ca nhiễm đầu tiên ở người

Đậu mùa khỉ xuất hiện trên người lần đầu tiên được xác nhận vào năm 1970 ở Zaire (giờ thuộc CH dân chủ Congo), và bệnh nhân là một cậu bé 9 tuổi.

Nó nhanh chóng trở thành một dịch bệnh địa phương ở các khu vực rừng mưa nhiệt đới ở Trung Phi và Tây Phi, và có 11 quốc gia báo cáo có trường hợp nhiễm.

Virus này lây truyền thông qua tiếp xúc gần với động vật nhiễm bệnh, chủ yếu là chuột, hoặc con người.

Năm 2003: Đợt bùng phát dịch đầu tiên bên ngoài châu Phi

Vào tháng 6/2003, dịch bệnh này xuất hiện ở nước Mỹ, và cũng đánh dấu lần đầu tiên virus đậu mùa khỉ xuất hiện ở bên ngoài châu Phi. Người ta tin rằng dịch bệnh lây lan là do các cá thể chuột, từ Ghana di chuyển tới Mỹ, đã lây bệnh cho chó đồng cỏ.

Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ báo cáo 87 ca nhiễm, nhưng không có trường hợp tử vong nào.

Năm 2017: Dịch bùng phát ở Nigeria

Năm 2017 đánh dấu một đợt bùng phát dịch đậu mùa khỉ lớn ở Nigeria, trong đó có hơn 200 ca nhiễm được xác nhận và tỷ lệ tử vong là khoảng 3%, theo dữ liệu của WHO.

Trong 5 năm sau đó, một số ca nhiễm lác đác được báo cáo trên phạm vi toàn cầu, chủ yếu là ở những du khách đến từ Nigeria di chuyển sang Anh, Israel, Singapore và Mỹ.

Tháng 5/2022: Số ca nhiễm bên ngoài châu Phi tăng mạnh

Trong tháng 5 năm nay, hàng loạt ca nhiễm đậu mùa khỉ được phát hiện ở các nước bên ngoài châu Phi, và đáng chú ý là ở những người chưa từng di chuyển tới khu vực này. Phần lớn những ca nhiễm bệnh này là đàn ông đồng tính.

Châu Âu hiện là tâm điểm của đợt bùng phát dịch mới. Tính đến ngày 20/5, Anh ghi nhận khoảng 20 trường hợp, chủ yếu là đàn ông đồng tính. Cùng thời điểm, WHO công bố 80 ca nhiễm trên thế giới, bao gồm ở Australia, Bỉ, Canada, Pháp, Đức, Italy, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Thụy Điển.

Cuối tháng 5: Bắt đầu tiêm vaccine

Ngày 23/5, Mỹ cho hay họ đang chuẩn bị chiến dịch tiêm vaccine ngừa đậu mùa, có hiệu quả với đậu mùa khỉ, đối với những người từng tiếp xúc gần với người nhiễm. 3 ngày sau, Liên minh châu Âu (EU) cho hay họ cũng đang mua vaccine ngừa đậu mùa khỉ.

Tháng 6: Hơn 1.000 ca nhiễm

Đầu tháng 6 năm nay, Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus nói rằng có hơn 1.000 ca nhiễm đậu mùa khỉ được 29 quốc gia trên thế giới – những nơi hiếm thấy loại virus này – báo cáo với tổ chức.

Ngày 21/6, Anh tuyên bố kế hoạch tiêm vaccine đối với những người đàn ông đồng tính và người lưỡng tính có nhiều đối tác tình dục.

Các chuyên gia của WHO đã tổ chức cuộc họp vào ngày 23/6 để thảo luận về mối đe dọa này, nhưng đi đến quyết định rằng đậu mùa khỉ không gây ra tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu.

Đậu mùa khỉ liên quan tới virus đậu mùa từng bị xóa sổ trong thập kỷ 80, nhưng ít nghiêm trọng hơn (Ảnh: StraitTimes)

Tháng 7: Hơn 14.000 ca nhiễm ở 70 nước

Vào ngày 8/7, giới chức y tế ở Pháp bắt đầu kế hoạch tiêm chủng ngừa đậu mùa khỉ cho những người thuộc diện rủi ro, bao gồm đàn ông đồng tính, người chuyển giới.

Ngày 14/7, CDC Mỹ báo cáo hơn 11.000 ca nhiễm đậu mùa khỉ ở khoảng 60 quốc gia, nơi mà trước đây virus này chưa từng xuất hiện. Phần lớn số ca nhiễm này là ở châu Âu, Mỹ và Canada. Số ca nhiễm ở thành phố New York đã tăng gần gấp đôi chỉ trong vòng 1 tuần lễ, lên tới hàng trăm người.

Ngày 20/7, ông Tedros thông báo rằng gần 14.000 ca nhiễm virus đậu mùa khỉ đã được báo cáo cho tổ chức WHO trong năm nay, người nhiễm đến từ 70 quốc gia, trong đó có 5 trường hợp tử vong, tất cả đều ở châu Phi. Ông cho hay, 6 quốc gia báo cáo về những ca nhiễm đầu tiên trong tuần trước nữa, trong khi một số nước không được tiếp cận với vaccine và không đủ khả năng chẩn đoán, khiến cho dịch bệnh khó được theo dõi và kiểm soát.

WHO đã phải tổ chức một cuộc họp chuyên gia khác vào ngày 21/7 để quyết định xem có tuyên bố tình trạng khẩn cấp toàn cầu hay không. Và đến ngày 23/7, ông Tedros tuyên bố rằng đợt bùng phát dịch đậu mùa khỉ là “tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng toàn cầu.

Chủ đề: Dịch đậu mùa khỉ

7 biện pháp phòng bệnh đậu mùa khỉ đang "ngấp nghé" cửa khẩu Việt Nam
Đậu mùa khỉ: Từ dịch bệnh địa phương tới tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu
Bộ Y tế họp khẩn ứng phó bệnh đậu mùa khỉ sau tuyên bố của WHO