Càng làm càng lỗ, chuyện gì đang xảy ra với các nhà thầu xây dựng?

Thông tin từ Hiệp hội các Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) cho thấy hoạt động của các nhà thầu trên địa bàn cả nước đang gặp nhiều khó khăn. Nhiều doanh nghiệp chuyển từ thế “tấn công” sang hoạt động cầm chừng.

Chao đảo vì “bão giá”

Đơn cử, tại Thái Nguyên, công ty TNHH Xây dựng và Thương mại Hoàng Hải hiện nay đang thi công ba dự án sử dụng vốn đầu tư công, bao gồm: Khu đô thị Thăng Long ở phường Túc Duyên, Khu tái định cư số 5, phường Tân Lập (đều thuộc TP. Thái Nguyên) và Khu tái định cư Đồng Tiến 2, phường Đồng Tiến, TP. Phổ Yên.

Được biết, 3 dự án của công ty Hoàng Hải có tổng vốn đầu tư 150 tỷ đồng, trong đó hai khu tái định cư phải hoàn thành vào cuối năm 2022.

Ông Hoàng Hữu Sơn, Chủ tịch công ty Hoàng Hải, cho hay khó khăn lớn nhất hiện tại là giá vật liệu đầu vào tăng quá cao. Cụ thể, các dự án của công ty đang cần lượng đất san lấp rất lớn. Khi đấu thầu, giá đất đắp tại công trình là 70 nghìn đồng/m3, nhưng thực tế hiện nay là 110 nghìn đồng/m3.

“Cứ 10 phút, trung bình một ô-tô chở 20m3 đất vào công trình, chúng tôi lỗ 800 nghìn đồng. Chưa kể, giá thép khi đấu thầu là 14 triệu đồng/tấn, nay lên 18 triệu đồng/tấn, cát 220 nghìn đồng/m3, nay lên gần 300 nghìn đồng/m3; xăng là 23 nghìn đồng/lít, nay là hơn 26 nghìn đồng/lít, có thời điểm lên hơn 30 nghìn đồng/lít... Trong khi đó, tiến độ công trình thì không thể dừng lại, nếu dừng chúng tôi vi phạm hợp đồng nên càng làm càng lỗ”, ông Sơn chia sẻ.

Các cuộc thăm dò cũng chỉ ra, cơn “bão giá” vật liệu xây dựng đã và đang ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh của nhà thầu.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, so với cuối năm 2021, nhiều loại vật liệu xây thô tăng mạnh trong 6 tháng đầu năm 2022. Giá thép xây dựng trên cả nước đã tăng mạnh (từ 600 - 1.200 đồng/kg) trong quý I/2022. Đến đầu quý II, giá thép lần lượt tăng so với giá tại thời điểm quý I/2022 là 7,5%.

Nhiều loại vật liệu xây dựng phần thô khác như gạch, cát, đá, xi măng… cũng đồng loạt tăng giá theo. Giá cát xây tăng khoảng 30.000 đồng/m3 (từ 220.000 đồng lên 250.000 đồng/m3); xi măng tăng 30.000 đồng/tấn (từ 1,14 triệu đồng đồng lên 1,17 triệu đồng/tấn); đá tăng từ 180.000 đồng lên 200.000 đồng/m3.

Loay hoay tìm lối thoát

Phân tích báo cáo của VACC cho thấy, trong hai quý đầu năm 2022, các doanh nghiệp xây dựng đã tăng doanh số và sản lượng lên 300% so với cùng kỳ năm 2021 nhưng vẫn lỡ chỉ tiêu đặt ra. Nhiều đơn vị chỉ đạt 20 - 40% kế hoạch cả năm. Không chỉ các doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhiều nhà thầu xây dựng đầu ngành cũng có báo cáo kết quả kém khả quan.

Đơn cử như tập đoàn Xây dựng Hòa Bình (HBC). Trong báo cáo tài chính hợp nhất quý II/2022, HBC ghi nhận dư nợ vay tài chính đã tăng 1.436 tỷ đồng, lên mức 6.533 tỷ đồng, tức tăng 28% so với đầu năm, đa số là nợ vay ngắn hạn từ các ngân hàng. Trên báo cáo lưu chuyển tiền tệ, dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh của HBC cũng ghi nhận âm đến 1.365 tỷ đồng kể từ đầu năm.

Chia sẻ với báo giới, ông Lê Viết Hải, Chủ tịch HBC cho biết, với các dự án mới, chủ đầu tư thường chốt một mức giá cố định, khi giá vật liệu leo thang, không ít nhà thầu rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Nếu tiếp tục thi công thì càng làm càng lỗ, còn không làm sẽ mất uy tín, bị phạt hợp đồng, phạt chậm tiến độ.

Một “ông lớn” khác trong ngành xây dựng là công ty Cổ phần Coteccons cũng vừa trải qua quý II với tình hình kinh doanh kém hiệu quả, thậm chí doanh nghiệp này còn báo lỗ 24 tỷ đồng (cùng kỳ năm 2021 vẫn lãi dương 59 tỷ đồng).

Thực tế, khó khăn của doanh nghiệp xây dựng đã kéo dài nhiều tháng qua. Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch VACC, chia sẻ trong 6 tháng đầu năm, hầu hết doanh nghiệp xây dựng lớn đều không đạt kế hoạch đặt ra ban đầu.

Nói về nguyên nhân, đại diện VACC cho rằng bên cạnh khó khăn về chi phí vật liệu tăng phi mã, tình trạng ách tắc, vướng mắc pháp lý cũng đang khiến số dự án được triển khai trong năm 2022 còn chậm. Cùng với đó, việc cạn room tín dụng khiến chủ đầu tư, nhà thầu gặp khó khăn khi huy động vốn.

Nhân lực cũng đang là điểm nghẽn lớn của các nhà thầu xây dựng. Ngành xây dựng có đặc thù sử dụng nhiều lao động thời vụ, chiếm 70%. Tuy nhiên sau dịch, lực lượng này không quay lại làm việc, do vậy, dù đơn giá nhân công tăng 25-30%, các doanh nghiệp vẫn khó tuyển nhân lực.

Điểm sáng hiếm hoi của ngành xây dựng trong thời gian qua là nguồn vốn FDI tiếp tục đổ vào Việt Nam giúp triển vọng trong năm nay khả quan hơn.

“Những doanh nghiệp như Vinaconex có tới 80% công việc nằm ở dự án nước ngoài. Đây cũng có thể coi là lối thoát cho doanh nghiệp”, ông Hiệp cho biết.

Tuy nhiên, dự án FDI chỉ là lối thoát cho những doanh nghiệp lớn. Đơn cử như dự án Lego ở Bình Dương, hiện chỉ có 2 đơn vị là Conteccons và Newtecons cạnh tranh trên thị trường. Trong khi khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa đủ khả năng cạnh tranh “chết dần, thậm chí chết rất nhanh”.

Để tháo gỡ khó khăn, VACC kiến nghị cần có giải pháp tháo gỡ những vướng mắc về pháp lý, giảm thiểu “phí không tên”. Đặc biệt, các nhà thầu đang mong muốn giải ngân vốn đầu tư công rút ngắn thời gian và thủ tục hơn.