Mánh khóe gian lận ở thị trường dầu ăn giá rẻ

LTS: Thị trường dầu thực vật (dầu ăn) ở Việt Nam những năm qua có sự tăng trưởng đáng kể. Sản phẩm dầu ăn “trăm hoa đua nở”, dẫn tới tình trạng nhãn mác, bao bì các loại dầu ăn bát nháo, chất lượng "thật giả hỗn độn".

Theo Hãng nghiên cứu thị trường Nielsen từ năm 2023, quy mô thị trường dầu ăn ở Việt Nam ước đạt 30.000 tỷ đồng/năm. Con số này tiếp tục tăng trưởng hàng năm. Vì vậy, có không ít cơ sở, doanh nghiệp đã đổ vốn đầu tư vào thị trường béo bở này.

Bên cạnh những doanh nghiệp làm ăn chân chính, không ít đơn vị, hộ kinh doanh có dấu hiệu gian lận, sản xuất dầu ăn kém chất lượng, thậm chí là hàng giả.

PV Báo Dân Việt đã khảo sát, tìm hiểu tại một số chợ đầu mối lớn ở Hà Nội cũng như tiếp cận một số cơ sở sản xuất dầu ăn giá rẻ để tìm ra góc khuất, mánh khóe gian lận ở thị trường "béo bở này".

Vàng mắt với dầu ăn "nhãn hiệu vàng" (Bài 1)

Ở các chợ đầu mối tại Hà Nội, TPHCM, hàng loạt nhãn hiệu dầu ăn gắn chữ "gold" ngụ ý "chất lượng như vàng" được bày bán. Nhưng phía sau nhãn mác đẹp đẽ, là những can dầu ăn bị "ăn bớt" dung tích, khối lượng.

Quảng bá chất lượng vàng, bán giá rẻ

Đầu tháng 5/2025, anh L.H - một người kinh doanh lâu năm ở lĩnh vực dầu thực vật tiết lộ với PV Báo điện tử Dân Việt, trên thị trường dầu ăn hiện nay, bên cạnh một số thương hiệu dầu ăn do các doanh nghiệp lớn, có tên tuổi lâu năm là có xuất xứ, chất lượng minh bạch thì trên thị trường cũng tồn tại nhiều nhãn hiệu dầu ăn trôi nổi, giá rẻ, khó kiểm soát được chất lượng.

"Nhiều loại dầu ăn giá rẻ được ra lò, chỉ nhằm cung ứng cho các đối tượng như nhà hàng, quán ăn, cơ sở sản xuất thực phẩm, cơ sở suất ăn công nghiệp, bếp ăn tập thể… Dầu ăn chứa trong can có thể tích 5 lít, hàng chục lít. Điều đặc biệt là rất nhiều nhãn hiệu dầu ăn kiểu này đều gắn với chữ "gold" nghĩa là vàng", anh H cho hay.

Nhiều loại dầu ăn giá rẻ được bày bán la liệt ở các chợ đầu mối. Ảnh: Dân Việt

Từ thông tin anh H cung cấp, nhóm phóng viên Dân Việt đã khảo sát tại các chợ đầu mối tại Hà Nội.

Tại chợ đầu mối Đền Lừ (quận Hoàng Mai, TP Hà Nội), các quầy hàng bày bán nhiều nhãn hiệu dầu ăn như: CP Gold (trên nhãn ghi do Công ty TNHH Thương Mại và XNK Cooking OIL sản xuất); Ofood Cooking Oil (trên nhãn ghi do Công ty TNHH sản xuất và xuất nhập khẩu Nhật Minh Food sản xuất); Freon (trên nhãn ghi do Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại dịch vụ Hoàng Hiệp sản xuất)…

Tiếp cận một tiểu thương, người này bật mí: “Nhà hàng, quán ăn lớn, rất ít dùng dầu ăn có thương hiệu, vì giá cao. Ở đây, do nhu cầu đặt mua từ các nhà hàng, quán ăn, tôi bán các loại dầu ăn giá rẻ, chứa bằng can nhựa loại lớn: 3,5 lít, 5 lít, 9 lít hoặc 5kg, 10kg… Dùng các loại dầu này lợi hơn nhiều”.

Chứng minh cho lời nói của mình, chị giới thiệu với chúng tôi loại dầu ăn nhãn hiệu CP Gold, dung tích 4,5 lít. “Đây, loại này nhiều nhà hàng, quán ăn chuyên dùng, vì giá rẻ hơn các loại dầu cao cấp, có thương hiệu” – chị nhấn mạnh.

Những can dầu mang nhãn hiệu Vita Gold, cách ghi thể tích của nhà sản xuất rất mập mờ hơn, bằng cái gọi là "mã SP" và các con số. Ảnh: Dân Việt. 

Làm phép so sánh, một can dầu có gắn chữ "gold" dung tích 4,5 lít có giá 165.000 đồng, trong khi can dầu của một hãng lớn với thể tích 5 lít có giá 280.000 đồng. Chị bán hàng còn tư vấn kỹ càng: “Dầu này dùng để chiên, xào nhẹ, còn lại dầu có màu sẫm đen hơn là dùng cho chiên giòn, chiên cánh gà là dùng dầu này!”.

Tiếp tục đến chợ đầu mối Minh Khai, quận Bắc Từ Liêm, TP Hà Nội, tiếp cận đại lý thuộc nhà phân phối H.L, chúng tôi được biết một số nhãn hiệu dầu ăn phổ biến chuyên dành cho nhà hàng tại chợ đầu mối này gồm: Vita Gold (trên nhãn ghi do Công ty Cổ phần đầu tư thương mại dịch vụ Minh Phúc sản xuất); Chica (trên nhãn ghi do Công ty TNHH Thực Phẩm GF Việt Nam sản xuất); APOLLO (trên nhãn ghi do Công ty TNHH Sản Xuất & Thương Mại Anh Quân APOLLO sản xuất)…

Tư vấn cho chúng tôi, chủ đại lý bán dầu nói: “Dầu ăn có nhiều loại. Loại chiên 1 đến 2 lần có giá thấp hơn loại chiên 3 đến 6 lần. Anh mở nhà hàng, nếu dùng loại dầu chiên thường xuyên nên dùng loại vừa phải, chiên từ 2 đến 4 lần thôi”.

Nhãn mác bát nháo, thể tích ghi một đằng, cân đo ra một nẻo

Đầu tiên phải nói là chuyện nhãn mác trên những can dầu ăn giá rẻ. Đơn cử trên can dầu ăn gắn nhãn OFood, với nội dung như đánh đố khách hàng: "NSX: In trên chai; HSD: 24 tháng kể từ NSX; Số CB: 11/NHATMINHFOOD/2023" và hình mã vạch. Bên cạnh các dòng thông tin trên, nhãn hiệu có ghi "Thể tích thực ở 20 độ C: 7.000ml".

Theo một chuyên gia kinh doanh dầu ăn, đối với loại thực phẩm này hệ số quy đổi đơn vị thể tích lít ra khối lượng là kilogram (kg) là 0,91. Nghĩa là 1 lít dầu ăn (1.000ml) tương đương 0,9kg (chưa tính vỏ hộp).

Can dầu ăn O'food với nhãn mác ghi thể tích 7.000ml (xấp xỉ 7kg) nhưng cân trên thực tế, can dầu chỉ nặng 6,2kg (thiếu hụt 0,8kg). Ảnh: Dân Việt. 

Can dầu ăn OFood ghi thể tích 7.000ml, đúng ra phải tương ứng khối lượng 6,37kg. Tuy nhiên, khi đặt lên cân dấu hiệu gian lận mới phát lộ. Tính luôn cả bao bì là cái can và nhãn mác, can dầu chỉ nặng khoảng 6,2kg, thiếu hụt mất 0,17 kg.

Tương tự, can dầu O'food với nhãn mác ghi "Thể tích thực ở 20 độ C: 9000 – 9.800ml" (tức khối lượng xấp xỉ 8,19kg), khi cân trên thực tế, tính cả bao bì là vỏ can, can dầu chỉ có khối lượng 7,83 kg, thiếu 0,36 kg.

Ghi nhận còn cho thấy, tình trạng đong thiếu dầu trên mỗi can dầu ăn còn xuất hiện ở nhiều nhãn hàng dầu thực vật khác như: Goldwin (trên nhãn ghi Công ty TNHH GOLDWIN Việt Nam sản xuất) loại 4,5 lít (xấp xỉ 4,095kg), cân thực tế chỉ có 3,6kg, thiếu 0,49kg/can.

Aliza và Happy One (đều do Công ty TNHH XNK Vinasun sản xuất) loại loại 7.800ml (xấp xỉ 7,098kg), cân thực tế, tính cả bao bì vỏ can thì hai loại có số cân khác nhau. Cụ thể là 6,8kg (Aliza) và 6,9kg (Happy One), thiếu 0,298kg và 0,198kg.

Kỳ lạ hơn, những can dầu mang nhãn hiệu Vita Gold, cách ghi thể tích của nhà sản xuất còn mập mờ hơn, bằng cái gọi là "mã SP" và các con số.

Can dầu Vita Gold ghi trên nhãn "Thể tích ở 20 độ C: Mã SP: VT8500" (?!). Người mua không thể tìm đâu ra thông số thể tích can dầu chứa bao nhiêu lít hoặc khối lượng bao nhiêu kilogram.

Và, khách hàng muốn biết thể tích, khối lượng can dầu, thì phải hỏi người bán dầu. Lúc đó, mới được biết can dầu đó có thể tích là 9 lít (xấp xỉ 8,19kg). Chúng tôi đặt can dầu 9 lít lên cân (gồm bao bì), đồng hồ bàn cân chỉ thể hiện 6,30kg, thiếu 1,89kg.

Chợ Hà Đông (Hà Nội) có không ít đại lý chuyên bán buôn các loại dầu ăn giá rẻ. Ảnh: Dân Việt

Hay như loại dầu thực vật Tamin Gold (trên nhãn cũng ghi do Công ty TNHH Thực Phẩm GF Việt Nam sản xuất), trên nhãn mác và trên thùng bao bì ghi "Thể tích thực: 8.5 Lít ± 0.2L" (xấp xỉ 7,23kg).

Nhưng cân trên thực tế, can dầu Tamin Gold chỉ cân nặng 6,95kg. Tương tự, can dầu Megafood (trên nhãn ghi do Công ty TNHH sản xuất và kinh doanh thương mại MegaOil sản xuất) trên nhãn ghi 6,5kg, cân thực tế 6,2kg, thiếu 0,3kg…

Anh N.V.Q – người có thâm niên hơn 15 năm phân phối các loại dầu ăn ở thị trường miền Bắc cho biết: "Những doanh nghiệp lớn, có thương hiệu đầu tư vào lĩnh vực này, tốn kém nhiều chi phí như nhà máy tinh luyện dầu, lọc dầu, quảng bá thương hiệu, nhãn hiệu…

Còn với các cơ sở, công ty chuyên cho ra các loại dầu giá rẻ thì rất đơn giản. Có cơ sở không nhà máy, không dây chuyền lọc tạp chất, chẳng tinh luyện gì cả. Dầu thực vật nhập về bằng xe bồn, rồi cho nhân viên san chiết ra đủ chủng loại can lớn nhỏ và mang đi bỏ mối. Vì thế, giá nào họ cũng bán được. Siêu lợi nhuận".

Những thông tin kể trên là có cơ sở, khi cơ quan chức năng đã phát hiện những doanh nghiệp kinh doanh dầu ăn bát nháo, đong thiếu, bán hàng giả.

Như vừa qua, Công an tỉnh Phú Thọ đã đột kích, khám xét khẩn cấp xưởng sản xuất và kho hàng của Công ty TNHH Famimoto Việt Nam, địa chỉ tại khu Đồng Đồi, xã Thụy Vân, TP Việt Trì.

Theo xác minh ban đầu, doanh nghiệp này mua dầu thực vật về, rồi san chiết và đóng chai thành hai loại sản phẩm là "Dầu ăn thượng hạng Boat Brand - thương hiệu xuất xứ Singapore" và "Dầu thực vật Fami Gold - sản xuất từ 100% nguyên liệu nhập khẩu từ Singapore". Hai loại dầu ăn đều vi phạm quy định sản xuất hàng giả.

Theo kết quả trưng cầu giám định của Viện Khoa học hình sự - Bộ Công an, giám định về thành phần, định lượng, định tính giá trị dinh dưỡng dầu ăn do doanh nghiệp này sản xuất đều không đạt so với các chỉ tiêu công ty công bố hoặc chỉ tiêu ghi trên nhãn sản phẩm.

Tại kho của Công ty Famimoto Việt Nam, lực lượng công an phát hiện hàng ngàn thùng dầu ăn được đóng chai, đóng can dưới nhãn hiệu Fami Gold. Và, có không ít loại dầu ăn Fami Gold do Famimoto Việt Nam san chiết, đóng chai đã thiếu lít, thiếu số ký so với thông số ghi trên nhãn mác, bao bì.

Đáng chú ý, trong những mẫu dầu ăn "chất lượng vàng" được nhóm phóng viên Dân Việt tìm hiểu, khảo sát, tiếp tục có doanh nghiệp bị cơ quan công an khởi tố vụ án vì liên quan đến sản xuất hàng giả. Thông tin được chuyển đến bạn đọc trong kỳ tiếp theo của loạt bài.

Luật sư Hồ Nguyên Lễ - Trưởng văn phòng luật sư Tín Nghĩa (Đoàn luật sư TP.HCM) cho biết, tại điểm khoản d, đ, Điều 4 - Thông tư số 21/2014/TT-BKHCN do Bộ Khoa học – Công nghệ ban hành quy định rất rõ về việc ghi số lượng "khối lượng tịnh" hoặc "thể tích thực" trên nhãn hàng hóa.

Còn theo Nghị định 43/2017/NĐ-CP của Chính phủ cũng quy định về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân khi ghi nhãn hàng hóa, phải bảo đảm ghi nhãn trung thực, rõ ràng, chính xác, phản ánh đúng bản chất của hàng hóa.

Cụ thể, tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm ghi nhãn hàng hóa kể cả nhãn phụ phải bảo đảm ghi nhãn trung thực, rõ ràng, chính xác, phản ánh đúng bản chất của hàng hóa.

Hàng hóa sản xuất để lưu thông trong nước, tổ chức, cá nhân sản xuất phải chịu trách nhiệm thực hiện ghi nhãn hàng hóa.

Trong trường hợp tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm ghi nhãn hàng hóa yêu cầu tổ chức, cá nhân khác thực hiện việc ghi nhãn thì tổ chức, cá nhân đó vẫn phải chịu trách nhiệm về nhãn hàng hóa của mình.

Bởi vậy, hiện tượng hàng loạt nhãn hiệu dầu ăn ghi nhãn không trung thực, gian dối trong việc san chiết, đóng chai thiếu là hành vi trục lợi, vi phạm pháp luật.

Theo quy định, dầu thực vật khi xuất ra thị trường phải đạt tiêu chuẩn về Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 7597:2018 về Dầu thực vật do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.Cụ thể, tiêu chuẩn về dầu thực vật được áp dụng với các sản phẩm bao gồm:

Dầu thực vật dùng làm thực phẩm (edible vegetable oils): dầu có thành phần chủ yếu gồm các glyxerit của axit béo có nguồn gốc thực vật. Chúng có thể chứa một lượng nhỏ các chất béo khác như phosphatit, các chất không xà phòng hóa và axit béo tự do có tự nhiên trong dầu hoặc mỡ.

Dầu nguyên chất (virgin oils): dầu thu được bằng các quá trình cơ học, không làm thay đổi bản chất của dầu; Dầu ép nguội (cold pressed oils): dầu thu được chỉ bằng các quá trình cơ học mà không làm thay đổi bản chất của dầu.

Trong đó, các thành phần chính có trong dầu phải đạt đúng chỉ tiêu chất lượng.

Đón đọc Bài 2: Bất ngờ với nơi sản xuất dầu ăn "chất lượng vàng"