Trái phiếu doanh nghiệp đa dạng, phát triển đúng định hướng
Tại kết luận việc chấp hành chính sách pháp luật về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ và sử dụng nguồn tiền từ trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ (TPDN), giai đoạn 2015 - 2023, Thanh tra Chính phủ đánh giá, giai đoạn này thị trường TPDN phát triển với quy mô lớn, đa dạng.
Theo đó, với 67 tổ chức được thanh tra, đã phát hành tổng cộng 827 mã trái phiếu doanh nghiệp, tổng trị giá hơn 462.824 tỷ đồng.
Thị trường TPDN đã phát triển theo chủ trương, định hướng của Đảng, Quốc hội, Chính phủ về phát triển cân bằng hơn giữa thị trường vốn với thị trường tín dụng ngân hàng, giảm áp lực huy động vốn cho kênh tín dụng ngân hàng; đã hội nhập ngày càng sâu rộng với thị trường khu vực và thế giới.
Về thể chế, khung pháp lý về phát hành TPDN doanh nghiệp ngày càng được hoàn thiện từ cấp Luật, Nghị định của Chính phủ và các Thông tư của Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước.
Luật Chứng khoán năm 2019 và Luật Doanh nghiệp năm 2020 được áp dụng từ 1/1/2021 đã quy định TPDN chỉ được phát hành và giao dịch cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, TPDN phát hành ra công chúng được Ủy ban chứng khoán Nhà nước cấp phép chào bán và theo lộ trình phải có xếp hạng tín nhiệm khi chào bán TPDN... tăng cường tính công khai, minh bạch trên thị trường TPDN, nhằm giảm thiểu các rủi ro của thị trường.
Sự phát triển của thị trường TPDN đã giúp các tổ chức phát hành huy động vốn cho sản xuất kinh doanh, định hướng tổ chức phát hành, các nhà đầu tư tập trung vào các khoản đầu tư trung, dài hạn thay vì gửi tiền tiết kiệm ngắn hạn.
Đồng thời, giảm bớt rủi ro cho các ngân hàng thương mại trong việc huy động vốn ngắn hạn để cho vay trung, dài hạn và nâng cao tính công khai, minh bạch trong quá trình huy động vốn TPDN.
Một số doanh nghiệp, tổ chức phát hành sử dụng nguồn vốn TPDN hiệu quả, đúng mục đích phục vụ việc phục hồi và phát triển sản xuất kinh doanh sau đại dịch.
Tuy nhiên, tại kết luận thanh tra mới công bố, Thanh tra Chính phủ cũng thẳng thắn thừa nhận, thị trường TPDN phát triển mạnh, đóng góp cho sự phát triển của nền kinh tế nhưng vẫn còn một số sơ hở, tồn tại, bất cập cần thiết phải được tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện để đáp ứng sự phát triển của thị trường.
Cụ thể, quy định về xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp trong phát hành TPDN ban hành từ năm 2014 nhưng đến năm 2020 mới được áp dụng (không bắt buộc) và bắt buộc từ ngày 1/1/2024.
Trong thời gian trên, một số doanh nghiệp yếu kém, không đủ năng lực vẫn tham gia vào thị trường tài chính nói chung và trái phiếu nói riêng tạo nên các hệ lụy, rủi ro, nguy cơ thất thoát cho nhà đầu tư.
Sự không kịp thời này có phần trách nhiệm của Bộ Tài chính với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực TPDN và xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, Thanh tra Chính phủ cũng cho rằng, lĩnh vực bất động sản chiếm tỷ trọng lớn trong giá trị huy động TPDN, cũng là lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm, chu kỳ đầu tư dài, việc huy động vốn TPDN cho các mục đích nhận chuyển nhượng vốn điều lệ, mua cổ phần có tính chất đặc thù.
Tuy nhiên, chưa có cơ chế giám sát, kiểm tra, thanh tra một cách chủ động, kịp thời, chưa có quy định giới hạn về khối lượng TPDN phát hành cho từng chương trình, dự án, mục đích để tránh tình trạng huy động TPDN tùy tiện, phục vụ cho nhiều mục đích khác ngoài thực hiện dự án.
Ngoài ra, cơ chế chính sách vẫn còn bất cập, thiếu sự đồng bộ, việc giao doanh nghiệp phát hành tự chịu trách nhiệm về việc công bố thông tin nhưng thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý Nhà nước về tính chính xác, trung thực của thông tin doanh nghiệp đã công bố; quy định về căn cứ áp dung lãi suất TPDN đối với các tổ chức tín dụng còn chưa được cụ thể.
Về nguyên nhân chủ quan, theo Thanh tra Chính phủ, các cơ quan chức năng còn hạn chế, tồn tại trong công tác nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện thể chế đối với lĩnh vực TPDN ảnh hưởng đến việc quản lý, thực hiện.
Đặc biệt, một số tổ chức phát hành vi phạm về huy động TPDN thực hiện dự án bất động sản trong khi dự án chưa đủ điều kiện về pháp lý để triển khai thực hiện; sử dụng tiền TPDN sai mục đích hợp đồng, hợp tác kinh doanh.
Đặc biệt, các tổ chức phát hành chuyển tiền qua nhiều tổ chức, cá nhân trung gian không rõ mục đích; thông qua các hợp đồng, hợp tác kinh doanh để giao toàn quyền cho các công ty khác sử dụng tiền TPDN với giá trị lớn, thời gian dài, có tổ chức phát hành gây rủi ro, nguy cơ thất thoát cho nhà đầu tư.
Chưa hết, các doanh nghiệp lợi dụng sơ hở của cơ chế để xây dựng phương án phát hành không chi tiết, cụ thể về mục đích sử dụng vốn từ TPDN làm căn cứ sử dụng linh hoạt, tuỳ tiện, không đúng quy định.
Một số tổ chức phát hành chưa có biện pháp tổ chức thực hiện đầy đủ, chặt chẽ các quy định của pháp luật khi thực hiện phát hành TPDN.
An Gia có những vi phạm nào về trái phiếu doanh nghiệp?
Ở một diễn biến liên quan, tại kết luận thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã công bố hàng loạt doanh nghiệp bất động sản có vi phạm trong phát hành và sử dụng nguồn tiền TPDN giai đoạn 2015 - 2023.
Như Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Bất động sản An Gia (Công ty An Gia; HOSE: AGG): phương án phát hành 3 mã TPDN của Công ty An Gia có nội dung về mục đích phát hành chưa đúng quy định tại khoản 6 Điều 13 Nghị định số 153/2020/NĐ-CP.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ còn phát hiện, Công ty An Gia sử dụng nguồn vốn TPDN để hợp tác, kinh doanh.
Tuy nhiên, Công ty đã không thực hiện trách nhiệm quản lý vốn từ phát hành trái phiếu theo đúng phương án phát hành trái phiếu đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt” theo quy định tại Điều 35 Nghị định số 163/2018/NĐ-CP, dẫn đến các đối tác sử dụng nguồn vốn TPDN sai mục đích, không đúng cam kết theo hợp đồng.
Cụ thể, Công ty An Gia đã không thực hiện trách nhiệm quản vốn dẫn đến việc các bên nhận tiền hợp tác là CTCP Đầu tư Xây dựng Du lịch Phước Lộc sử dụng 170/400 tỷ đồng (mã trái phiếu AGG-BOND-2020-3,4); CTCP Tư vấn Gia Ân sử dụng 200/600 tỷ đồng (mã trái phiếu AGG-BOND-2020-3,4); Công ty TNHH Xây dựng Kinh doanh Dịch vụ Thương mại Đông Nam sử dụng 8,842/17,7 tỷ đồng; Công ty TNHH Quản lý và đầu tư Vĩnh Nguyên sử dụng 2,604/17,7 tỷ đồng (trái phiếu mã AGGH2224002) không đúng mục đích.
Khi được yêu cầu, Công ty An Gia đã không chứng minh được mục đích, nội dung hai bên đã thoả thuận tại Hợp đồng hợp tác kinh doanh.
Ngoài ra, Công ty An Gia không công bố thông tin định kỳ báo cáo tài chính 6 tháng đầu năm và năm, không công bố thông tin định kỳ báo cáo tình hình sử dụng nguồn vốn phát hành trái phiếu 6 tháng đầu năm và năm, không công bố thông tin thông tin định kỳ tình hình thanh toán gốc, lãi trái phiếu 6 tháng đầu năm và năm.
Bên cạnh Công ty An Gia, Thanh tra Chính phủ còn cho biết, CTCP Đầu tư Hạ tầng kỹ thuật TP.HCM không thực hiện trách nhiệm quản lý vốn từ phát hành 550 tỷ đồng trái phiếu mã CII-H2023-006.
Dẫn đến việc bên nhận tiền hợp tác là Công ty TNHH MTV Khu Bắc Thủ Thiêm sử dụng 300 tỷ đồng thanh toán nợ ngân hàng; 244 tỷ đồng chuyển lại cho CTСР Đầu tư Hạ tầng Kỹ thuật TP.HCM vay ngắn hạn là không đúng nội dung, mục đích hai bên đã thoả thuận tại Hợp đồng hợp tác kinh doanh.
Ngoài ra, CTCP Signo Land trong quá trình phát hành và sử dụng nguồn vốn TPDN trong mua bán căn hộ có dấu hiệu vi phạm về kê khai, nộp thuế giá trị gia tăng, vi phạm kê khai, tạm nộp thuế thu nhập doanh nghiệp.
CTCP Signo Land còn có dấu hiệu vi phạm về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ chào bán TPDN và thông tin công bố đối với nội dung tài sản đảm bảo.
