XUNG ĐỘT NGA - UKRAINE VẮT KIỆT PHƯƠNG TÂY

PHƯƠNG TÂY HỤT HƠI

Xung đột Nga - Ukraine đã bước sang tháng thứ 7 nhưng chưa có dấu hiệu kết thúc. Nga nhiều lần cảnh báo, việc phương Tây "bơm" vũ khí cho Ukraine khiến xung đột có nguy cơ lan rộng và kéo dài.

Vũ khí phương Tây chảy vào Ukraine gần như liên tục kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự ở quốc gia láng giềng hồi cuối tháng 2. Ban đầu chỉ là những vũ khí phòng vệ loại nhỏ, nhưng gần đây đã chuyển dần sang vũ khí hạng nặng với tầm bắn xa hơn.

Mỹ viện trợ quân sự lớn nhất cho Ukraine với hơn 10 tỷ USD chỉ trong vòng nửa năm. Tiếp đến là các nước châu Âu, đặc biệt là Anh, Đức. Tháng trước, Bộ trưởng Tài chính EU phê duyệt gói viện trợ tài chính trị giá hơn 1 tỷ USD, nằm trong cam kết hơn 9 tỷ USD cho Kiev.

Theo giới phân tích, nếu không có những khoản viện trợ vũ khí từ Mỹ và nhiều nước châu Âu, quân đội Ukraine không thể trụ vững đến thời điểm này. Xung đột càng kéo dài, các nguồn lực của phương Tây cần phải sử dụng để hỗ trợ Kiev ngày càng tăng lên, nhất là khi nền kinh tế Ukraine gần như tê liệt sau 6 tháng chiến sự. Không chỉ vũ khí và các khí tài quân sự, giờ đây, chính quyền Ukraine còn phụ thuộc nhiều vào trợ giúp kinh tế từ các đồng minh.

Hồi tháng 6, các nhà lãnh đạo NATO tuyên bố sẽ hỗ trợ Ukraine "lâu nhất có thể". Khi một phóng viên đề nghị Tổng thống Mỹ Joe Biden giải thích, ông nói rằng, phương Tây sẽ ủng hộ Ukraine cho đến khi "Nga không thể đánh bại Ukraine và tấn công bên ngoài Ukraine". Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin trước đó cũng đưa ra phát ngôn tương tự khi chủ trì cuộc họp của lãnh đạo quốc phòng các nước phương Tây.

Gần đây nhất, hôm 29/8, Thủ tướng Đức Olaf Scholz một lần nữa cam kết, Berlin sẽ hỗ trợ cho Ukraine "lâu nhất có thể". Với Kiev, đây là khái niệm khá mơ hồ khi mà họ cần những chuyến hàng viện trợ càng sớm càng tốt, không phải chỉ những lời nói.

Theo Viện Kiel về Kinh tế Thế giới có trụ sở tại Đức công bố báo cáo cho thấy 6 quốc gia hàng đầu châu Âu gồm Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Italy và Ba Lan không đưa ra cam kết viện trợ quân sự nào cho Ukraine trong tháng 7. Đây là lần đầu tiên điều này diễn ra kể từ khi xung đột Nga - Ukraine.

"Dữ liệu cho thấy cam kết viện trợ quân sự cho Ukraine suy giảm liên tục từ tháng 4. Các sáng kiến viện trợ mới đang cạn dần ngay cả khi chiến sự bắt đầu bước vào giai đoạn then chốt", Christoph Trebesch, trưởng nhóm thu thập dữ liệu về viện trợ cho Ukraine của Viện Kiel, cho biết.

Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine cũng thừa nhận, hiện vấn đề nghiêm trọng nhất của Kiev là sự "mệt mỏi" của các đồng minh phương Tây và lo ngại các nước giảm hoặc ngừng hỗ trợ Kiev vì chiến sự kéo dài dai dẳng.

"Tôi gọi nó là hội chứng mệt mỏi, và nó có thể quyết định sự thành bại của cả chiến dịch. Chúng tôi sẽ cố gắng để khiến điều đó không diễn ra bằng cách để mọi người thấy rằng Ukraine vẫn đang có những bước tiến từng ngày", ông Reznikov chia sẻ.

VÌ SAO PHƯƠNG TÂY HỤT HƠI?

Khi cuộc xung đột bước sang một giai đoạn mới, Nga và Ukraine đều thay đổi chiến thuật. Nga không còn theo đuổi kế hoạch tấn công chớp nhoáng như giai đoạn đầu ở Kiev hay những chiến thuật trong Thế chiến II được sử dụng ở Donbass. Ở giai đoạn này, Moscow tận dụng lợi thế sở hữu các hệ thống tên lửa, rocket và pháo binh để tập kích khu vực mục tiêu trước khi đưa quân vào.

Trong khi đó Ukraine đang sử dụng những hệ thống do NATO cung cấp với tầm bắn xa hơn và độ chính xác cao hơn để đối phó với Nga. Kiev cũng tập trung nhắm vào các vị trí khai hỏa, kho đạn dược và các trung tâm hậu cần của Nga.

Nói cách khác, thay vì giành chiến thắng qua chiến đấu thì mục tiêu hiện nay của hai bên chuyển sang giành chiến thắng bằng cách khiến đối phương cạn kiệt nguồn lực. Tất nhiên, một cuộc chiến như vậy cũng trở thành "cỗ máy" bào mòn viện trợ của phương Tây.

Viễn cảnh xung đột giữa Nga và Ukraine kéo dài sẽ đẩy các nước phương Tây tình thế "tiến thoái lưỡng nan", khi phải tìm cách cân bằng giữa nguồn lực sẵn có và cam kết hỗ trợ Kiev. Báo Wall Street Journal dẫn thông tin từ giới chức quốc phòng Mỹ tiết lộ, việc liên tục viện trợ Ukraine khiến số lượng một số loại đạn trong kho của quân đội nước này xuống mức thấp đáng báo động. Mức độ dự trữ thấp khiến Anh gần đây phải đi mua lựu pháo từ bên thứ ba để chuyển cho Ukraine. Canada, Đức cũng thừa nhận, kho dự trữ quân sự của họ đang cạn kiệt.

Kathy Warden, giám đốc điều hành của Northrop Grumman - một trong những nhà thầu quốc phòng lớn nhất nước Mỹ, nhận định kho vũ khí của phương Tây không thích ứng với cuộc xung đột kéo dài ở Ukraine.

"Lâu nay, người ta cho rằng phương Tây sẽ không bao giờ phải tham gia vào một cuộc chiến tranh công nghiệp nữa. Rốt cuộc, hầu như không nước nào duy trì được năng lực để có thể nhanh chóng tăng cường sản xuất các thiết bị quan trọng ở quy mô quốc gia", một cố vấn quốc phòng phương Tây cho biết.

Kể từ sau Chiến tranh Lạnh, các nước phương Tây tập trung vào vũ khí công nghệ cao và sản xuất tinh gọn, khiến tầm quan trọng của kho dự trữ thiết bị cơ bản bị giảm bớt. Ví dụ, phần lớn ngân sách NATO chi cho các vũ khí tiên tiến như máy bay chiến đấu, nhưng lại ít sử dụng trong xung đột. Trong khi đó, xung đột Nga - Ukraine đặc trưng bởi các yếu tố cổ điển như trận chiến xe tăng và pháo hạng nặng. Bất chấp Kiev nhiều lần kêu gọi, phương Tây vẫn chưa cấp máy bay chiến đấu và vũ khí hạng nặng tầm xa tiên tiến cho Ukraine, nhằm tránh đối đầu trực diện với Nga.

Ngoài gánh nặng viện trợ quân sự, các vấn đề nội bộ, khó khăn về kinh tế do hậu quả từ xung đột Nga - Ukraine khiến châu Âu dường như ngày càng "hụt hơi" trong nỗ lực viện trợ cho Kiev.

Không thể phủ nhận các lệnh trừng phạt của phương Tây đã gây tổn thất cho kinh tế Nga. Tuy nhiên, ngay cả khi đó, Nga vẫn có khả năng chi phối giá cả toàn cầu từ lương thực đến năng lượng, thậm chí vượt ngoài tính toán của phương Tây.

Lạm phát hiện trở thành một trong những lo ngại kinh tế lớn nhất của phần đông người dân Mỹ và châu Âu do giá năng lượng tăng và gián đoạn nguồn cung hàng hóa.

Xung đột ở Ukraine kéo theo sự sụt giảm đáng kể nguồn cung năng lượng, thực phẩm và hàng hóa thiết yếu vốn đã tồi tệ do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Sự thiếu hụt nguồn cung và giá năng lượng tăng cao cũng bắt đầu buộc các nhà máy ở châu Âu phải đóng cửa.

Vốn phụ thuộc lớn vào năng lượng từ Nga, phương Tây đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng chưa từng có. Để đối phó với cuộc khủng hoảng năng lượng, các nước thành viên EU đã đạt được một thỏa thuận chính trị về việc tự nguyện giảm nhu cầu khí đốt tự nhiên xuống 15% trong mùa đông này trong khi tiếp tục tìm kiếm nguồn cung thay thế.
Các nhà phân tích thị trường tin rằng, việc châu Âu loại bỏ sự phụ thuộc năng lượng vào Nga trong ngắn hạn là không thực tế và các nước khác cũng khó đáp ứng ngay nhu cầu năng lượng của EU. Bằng chứng là, EU dường như đang nới lỏng trừng phạt và vẫn xét ngoại lệ đối với lệnh cấm vận dầu mỏ Nga.

John Lough, chuyên gia của Viện nghiên cứu Chatham House (Anh) nhận định, các lệnh trừng phạt dường như đã vượt quá ngưỡng chịu đựng của phương Tây. "Chúng ta đã sử dụng hết các lựa chọn ban đầu để gây áp lực lên nền kinh tế Nga và lãnh đạo phương Tây đang nhận ra rằng họ có thể phải trả giá cho vòng trừng phạt tiếp theo", ông nói.

Ngoài ra, theo giới quan sát, "sự mệt mỏi mang tên Ukraine" đang dần xuất hiện ở phương Tây, không phải do cử tri ở đây hối hận vì giúp đỡ Ukraine, mà họ bắt đầu nhận thấy các vấn đề ưu tiên khác trong nước không được quan tâm thỏa đáng. Điều quan tâm nhất với những công dân bình thường phương Tây lúc này là làm sao để vượt qua mùa đông khắc nghiệt, làm thế nào để trang trải chi phí thời "bão" giá.

CHIẾN LƯỢC VẮT KIỆT

Xung đột Nga - Ukraine đã bước sang tháng thứ 7, nhưng dường như không bên nào đang quyết liệt để giành chiến thắng trong tương lai gần. Thay vào đó, họ có vẻ trông chờ vào kế hoạch mà thời gian sẽ mang lại lợi thế cho họ, khi đối phương đã kiệt quệ. Theo một số chuyên gia, với xu hướng này, mùa đông có thể xem thời điểm mang ý nghĩa quyết định.

Ukraine tiếp tục kêu gọi phương Tây viện trợ cho Kiev nhiều hơn nữa vũ khí hiện đại để tấn công các mục tiêu hậu cần nằm sâu phía sau chiến tuyến của Nga. Ukraine cũng hối thúc phương Tây tăng cường gây sức ép với Nga bằng các biện pháp trừng phạt kinh tế như cấm vận năng lượng, cô lập Moscow khỏi hệ thống tài chính toàn cầu. Tất cả điều này nhằm khiến Nga kiệt quệ về kinh tế, suy giảm năng lực chiến đấu và cuối cùng là từ bỏ chiến dịch quân sự.

Tuy nhiên, nút thắt của các lệnh trừng phạt Nga là chỉ phát huy tác dụng tối đa nếu hầu hết nền kinh tế thế giới cùng tham gia. Thực tế, nhiều nước vẫn đứng ngoài, do vậy, phương Tây khó tránh khỏi "hụt hơi" trước khi có thể thực sự trừng phạt được Nga. Vấn đề của Ukraine là làm thế nào để chứng minh họ đang phản công hiệu quả và sớm chấm dứt xung đột trước khi sự mệt mỏi của phương Tây chạm tới ngưỡng giới hạn.

Trong khi đó, thời gian dường như đang đứng về phía Nga. Matthew Sussex, chuyên gia thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc phòng và Chiến lược, Đại học Quốc gia Australia, nhận định chiến lược của Nga rất đơn giản: tiếp tục kiểm soát thêm lãnh thổ và phá hủy cơ sở hạ tầng, bào mòn khả năng kháng cự của Ukraine và chờ phương Tây nản lòng. Trong các cuộc chiến ở Chechnya, Gruzia, Moscow từng dự đoán chính xác rằng phương Tây khó chấp nhận một cuộc đối đầu kéo dài và sẽ phải giảm leo thang.

Nga từng bước siết nguồn cung khí đốt cho châu Âu, khiến cuộc khủng hoảng năng lượng của các nước này ngày càng trầm trọng hơn và có thể vượt ngưỡng chịu đựng khi nhu cầu tiêu thụ khí đốt sưởi ấm tăng mạnh vào mùa đông tới.

"Rõ ràng Nga muốn làm phương Tây mệt mỏi, kiệt quệ, sau đó dần đưa ra các mục tiêu quân sự nhất quán hơn", Volodymyr Fesenko, chuyên gia phân tích chính trị tại Trung tâm Penta, bình luận.

John E. Smith, cựu lãnh đạo Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài của Bộ Tài chính Mỹ nhận định: "Nga đặt cược rằng họ sẽ chịu đựng được tổn thất kinh tế nhiều hơn mức mà Mỹ và châu Âu sẵn sàng chịu đựng".

Sự mệt mỏi này cuối cùng có thể sẽ khiến các đồng minh, đối tác phương Tây tìm cách gây sức ép để Ukraine nhanh chóng đi đến thỏa thuận hòa bình với Nga với những nhượng bộ nhất định. Tuy nhiên, giới chức Kiev khẳng định, họ sẽ không bao giờ nhượng bộ về lãnh thổ để có hòa bình. "Tâm lý mệt mỏi ngày càng gia tăng, quý vị muốn một kết quả nào đó cho bản thân. Còn chúng tôi muốn một kết quả cho mình", ông nói.