Chiều 26-8, 9/17 con hổ Đông Dương nuôi nhốt trái phép tại hai hộ gia đình ở xã Đô Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An được công an tỉnh giải cứu ngày 4-8 vẫn đang được gửi chăm sóc, nuôi dưỡng tại Khu sinh thái Mường Thanh Diễn Lâm (huyện Diễn Châu, Nghệ An).
Đối với tám con hổ đã chết, cơ quan chức năng đã quyết định bảo quản xác của chúng bằng cách cấp đông.
Các con hổ khi được giải cứu. Ảnh: ĐẮC LAM
Mỗi tháng tốn gần 600 triệu để nuôi vật chứng
Trả lời báo chí, lãnh đạo Công an tỉnh Nghệ An cho biết: Mỗi ngày chi phí ăn uống, chăm sóc chín con hổ còn sống khoảng 20 triệu đồng, vị chi mỗi tháng ngốn gần 600 triệu đồng. Các cá thể sống hiện chưa có đơn vị nào nhận nuôi.
Hiện UBND tỉnh Nghệ An đã giao cơ quan kiểm lâm của tỉnh chủ trì xử lý các cá thể hổ, đồng thời đề nghị Tổng cục Lâm nghiệp hỗ trợ. Tuy nhiên, hiện tại chưa có đơn vị nào đứng ra nhận nuôi số hổ này.
Ông Phạm Đức Thành, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Nghệ An, cho biết: “Chín cá thể hổ là vật chứng của vụ án vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm. Vụ án vẫn đang trong quá trình điều tra. Đây là vật chứng mang tính đặc biệt, phải chăm sóc chu đáo, tốt nhất. Việc xử lý vật chứng liên quan đến nhiều ban, ngành. Chúng tôi và công an tỉnh đã tham mưu cho UBND tỉnh Nghệ An gửi văn bản đề nghị Cục Kiểm lâm và Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT) vào xử lý và đang chờ hướng xử lý”.
Theo ông Thành, xử lý chín con hổ phải thật chặt chẽ, thận trọng, làm sao để chín con hổ được sống khỏe mạnh, được chăm sóc một cách tốt nhất.
Ông Trần Văn Hải, Phó Giám đốc Khu sinh thái Mường Thanh Diễn Lâm, cho biết: “Chúng tôi không tự đòi hỏi và đưa ra kinh phí nuôi chín con hổ. Kinh phí đã có các quy định cụ thể của Nhà nước rồi. Hiện chín con hổ đang có xu hướng phát triển tốt và thích nghi môi trường mới. Tiền đầu tư vào cơ sở vật chất vườn thú rất lớn và tiền thức ăn cũng rất nhiều”.
Ông Hải cũng cho biết ngoài chín con hổ vật chứng vụ án công an đang gửi nuôi thì hiện Khu sinh thái Mường Thanh Diễn Lâm cũng đang nuôi 35 con hổ.
“Với cơ sở vật chất và đội ngũ công nhân hiện tại của vườn thú, Khu sinh thái Mường Thanh Diễn Lâm cũng có thể tiếp nhận nuôi chín con hổ bình thường. Dự kiến nếu các đơn vị khác không tiếp nhận thì chúng tôi cũng có thể tiếp nhận nuôi được” - ông Hải nói.
Về nguồn tiền bảo vệ động vật hoang dã
Quan điểm cho rằng Nghệ An đang gồng mình chống dịch mà lãng phí tiền nuôi hổ là không phù hợp. Việc bảo vệ động vật hoang dã thuộc nhóm quý, hiếm và vấn đề hỗ trợ người dân vượt qua đại dịch là khác nhau.
Khoản tiền sử dụng để nuôi hổ được lấy từ ngân sách, được trích cho mục đích bảo vệ động vật hoang dã theo quy định và có thể là tiền tài trợ của các tổ chức quốc tế. Điều này có nghĩa không phải lấy tiền hỗ trợ người dân trong chống dịch để đi nuôi hổ.
Một chuyên gia về bảo tồn động vật hoang dã
Thả hổ về rừng được không?
Về công tác bảo tồn, phó chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Nghệ An nêu quan điểm: Nếu để chín con hổ nuôi tại đây luôn thì có nhiều thuận lợi, nếu vận chuyển về đơn vị khác thì phải một lần nữa bắt nhốt để chuyển đi rủi ro cũng cao.
Theo ông, nếu việc chuyển chín con hổ đi nơi khác thì cũng cần một thời gian nữa mới đảm bảo an toàn; nếu vội vàng thì sẽ rất bất lợi cho những con thú. Cơ sở vật chất và tiềm lực kinh tế của Khu sinh thái Mường Thanh Diễn Lâm có thể đảm nhận nuôi thêm chín con hổ này. Số hổ này nuôi để thả về tự nhiên là không thể bởi hổ người dân nuôi từ nhỏ nên đã lớn, bản năng săn mồi rất kém.
“Vườn thú của Khu sinh thái Mường Thanh Diễn Lâm đã được sự cấp phép của bộ và có điều kiện chăm sóc tốt cho hổ” - phó chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Nghệ An đưa ra nhận định.
Một cán bộ của Tổ chức Động vật châu Á thì cho rằng ở Việt Nam chưa có trung tâm cứu hộ, bảo tồn về hổ. Hiện tại đang có khoảng 3-4 cơ sở có khả năng nuôi được và hiện họ cũng đang nuôi. Việc nuôi để hổ có thể sinh sản thì không khó nhưng vấn đề khó khăn nhất là kinh phí để nuôi hổ, nguồn thức ăn cho hổ và không gian cần thiết. Nếu để đảm bảo phúc lợi tốt thì không một đơn vị nào dám nhận tất cả số lượng hổ lớn như thế.
Hầu hết hổ ở Việt Nam không thể tái thả được vì gần như 100% hổ sinh sản trong điều kiện nuôi nhốt là hổ không thuần chủng, là hổ lai. Những cá thể hổ lai, sinh cảnh của nó chưa được nghiên cứu và khả năng phù hợp với khí hậu, khả năng sinh tồn chưa được đánh giá kỹ. Hơn nữa, các vùng ở Việt Nam như vườn quốc gia hay rừng chưa được bảo vệ tốt nên nếu thả ra thì lo ngại về vấn nạn săn bắt…
Hoặc những cá thể hổ này đã được sinh sản qua nhiều thế hệ, sống cùng con người, được con người cho ăn nên nếu thả ở những khu vực không phù hợp, thức ăn không đủ thì hổ sẽ có xu hướng tìm về khu vực của người dân, gây ra cạnh tranh giữa người và động vật, mà hổ lại là loài động vật hung dữ, gây ra thiệt hại khó lường.
Hơn nữa, nguồn gen nhân giống của các trang trại thường là nhân giống cận huyết nên khi thả ra, khả năng sinh tồn thấp và giá trị bảo tồn không có.
Hơn 20 năm qua không thấy ghi nhận hình ảnh hổ tự nhiên ở các vườn quốc gia nữa. Nên nếu thả hổ về tự nhiên rất khó, nếu muốn bảo tồn thì rất cần sự đầu tư của Nhà nước.
Tiền lo cho chín con hổ do ngân sách chi trả
TS Phan Anh Tuấn,Trưởng bộ môn Luật Hình sự - Trường ĐH Luật TP.HCM, nhận định như vậy, đồng thời phân tích: Chín cá thể hổ sống được giải cứu cùng tám con hổ đã chết là vật chứng của vụ án. Do đó, việc xử lý chín con hổ được xử lý theo quy định của pháp luật tố tụng về vật chứng.
Theo điểm d khoản 3 Điều 106 BLTTHS, trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, nếu vật chứng là động vật hoang dã và thực vật ngoại lai thì ngay sau khi có kết luận giám định, phải giao cho cơ quan quản lý chuyên ngành có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật.
“Như vậy, sau khi có kết luận giám định, Công an tỉnh Nghệ An chuyển giao cho cơ quan kiểm lâm tỉnh Nghệ An xử lý chín con hổ còn sống theo quy định của pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã. Vì chín con hổ là chứng cứ của vụ án nên chi phí tạm thời nuôi chúng sẽ do ngân sách nhà nước chi trả. Khi cơ quan tố tụng chuyển giao cho cơ quan kiểm lâm thì cơ quan kiểm lâm sẽ chi trả việc xử lý theo pháp luật các con hổ” - TS Phan Anh Tuấn nói.
Đồng tình, một chuyên gia làm việc trong lĩnh vực bảo tồn động vật hoang dã phân tích thêm: Hổ Đông Dương là loài hổ bản địa của Việt Nam được pháp luật Việt Nam bảo vệ ở cấp độ cao nhất. Hổ Đông Dương được liệt kê trong danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ ban hành kèm theo Nghị định 160/2013 (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 64/2019) và Nghị định 06/2019.
Mọi hành vi săn bắt, tàng trữ, nuôi nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép cá thể hoặc sản phẩm của cá thể hổ Đông Dương sẽ bị xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án lên đến 15 năm tù.
Ngoài việc cần được bảo vệ để phục vụ công tác điều tra thì hổ là một cá thể động vật hoang dã đang suy giảm, rất cần được bảo tồn ở Việt Nam và nhiều quốc gia Đông Nam Á.
Nâng cao ý thức bảo vệ động vật hoang dã
Ở Việt Nam, từ 10 năm trước đã không còn tìm thấy hổ sinh trưởng trong tự nhiên. Vì vậy, việc bảo vệ hổ có ý nghĩa rất lớn trong bảo tồn đa dạng sinh học.
Từ nhiều năm nay, Việt Nam đã tham gia và ký kết nhiều văn bản, hiệp ước về bảo tồn động vật hoang dã, trong đó có vấn đề bảo vệ hổ.
Nghệ An là một huyện nóng trong vấn đề nuôi nhốt và buôn bán trái phép hổ ở Việt Nam. Vấn đề bảo vệ hổ càng phải đặt lên hàng đầu để dần giúp nâng cao ý thức của người dân trong việc bảo vệ động vật hoang dã.
Về lâu dài, cơ quan chức năng của tỉnh cần phối hợp với các tổ chức, cơ sở bảo tồn động vật hoang dã trong vấn đề chăm sóc, nuôi dưỡng cá thể hổ nói trên.
Một chuyên gia thuộc Trung tâm Giáo dục thiên nhiên
