Hoạt động đấu thầu trong những năm gần đây luôn được Đảng, nhà nước quan tâm chỉ đạo với nhiều giải pháp tích cực để làm minh bạch, hạn chế tiêu cực, góp phần chống thất thoát Ngân sách như: hoàn thiện hệ thống pháp luật về đấu thầu chặt chẽ hơn, giảm thiểu kẽ hở. Hoạt động đấu thầu qua mạng được triển khai sâu rộng, hiện nay cơ bản hoạt động đấu thầu đều thực hiện qua mạng đấu đầu quốc gia. Tuy nhiện hiệu quả đến đâu thì yếu tố con người vẫn là quan trọng nhất. Những sai phạm nghiêm trọng được phát hiện qua các vụ án tiêu cực đấu thầu phần lớn là do con người bị tha hóa.
Mặc dù Luật Đấu thầu và các văn bản liên quan đã có những quy định khá đầy đủ, chặt chẽ, song trên thực tế, những sai phạm và tham nhũng từ hoạt động đấu thầu đầu tư công đang có chiều hướng gia tăng. Nhất là trong đấu thầu quyền sử dụng đất, thực hiện các dự án và đấu thầu mua sắm vật tư, thiết bị chuyên ngành.
Tạp chí Điện tử & Ứng dụng nhận được phản ánh của độc giả về việc Công ty TNHH xây dựng và thương mại Ninh Bình là một Doanh nghiệp chuyên thực hiện các công trình xây dựng trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Điều đáng nói là có nhiều biểu hiện bất thường về cách mà doanh nghiệp này đã trúng thầu là “đấu đâu trúng đó”, “một mình một chợ”.
Theo dữ liệu thống kê về kết quả đấu thầu trên mạng đấu thầu quốc gia thì doanh nghiệp này đã từng tham gia 68 gói thầu, đã trúng 62 gói, còn 6 gói chờ kết quả. Một tỷ lệ không tưởng, không có doanh nghiệp nào đấu thầu đạt được kết quả 100% như doanh nghiệp này.
Điển hình với các công trình mà doanh nghiệp này đã đấu thầu và trúng tại Ban quản lý dự án đầu tư huyện Tam Đảo là 12/12 gói thầu với tổng giá trị là 323,449,493,330 VND với tỷ lệ giá thầu so với giá chủ đầu tư mời thầu là 97.62%.
Chỉ tính riêng trong có 2 năm vừa qua tại huyện Tam Đảo, Công ty Ninh Bình đã trúng thầu tới 7 gói thầu với giá trị 229 tỷ đồng, điều rất đặc biệt là công ty này chỉ đấu thầu “một mình” không có đối thủ cạnh tranh nào. Vậy nên, tỷ lệ tiết kiệm sau đấu thầu với tỷ lệ tiết kiệm siêu thấp, có những gói gần như không có tiết kiệm với mức giảm giá chỉ 0,05%. Các gói thầu Doanh nghiệp này trúng thầu gồm:
Xây dựng công trình trường học và di chuyển đường điện: 55.627.956.000 đồng; Cải tạo, nâng cấp hệ thống điện chiếu sáng TDP 1 thị trấn Tam Đảo trị giá: 6.990.508.000 đồng; Xây lắp công trình nhà lớp học 3 tầng 15 phòng trường THCS Hợ Châu trị giá: 10.379.651.000 đồng, chỉ có duy nhất một nhà thầu tham dự; Đườn nối cầu Đồng Dầu qua suối Đùm xã Đồng Tĩnh Huyện Tam Dương với đường Hợp Châu - Đồng Tĩnh đến khu danh thắng Tây Thiên, trị giá: 41.093.440.000 đồng; Sửa chữa đảm bảo an toàn giao thông công trình đường Đại Đình – Cầu Trang thuộc hệ thống giao thông huyện Tam Đảo, trị giá: 17.548.732.000 đồng; Đường từ Trúc Lâm Thiên Từ ra đường tỉnh 302, trị giá 35.407.329.000 tỷ đồng; Xây lắp và TB công trình khu dịch vụ, khu đất tái định cư gắn với bãi đỗ xe phục vụ giải phóng mặt bằng khu Trung tâm văn hoá lễ hội Tây Thiên, giá trị: 64.028.936.000 đồng.
Theo quy định của pháp luật thì việc có dưới 3 nhà thầu tham gia mà vẫn mở thầu thì phải được xem xét kỹ lưỡng như sau:
Tại Điều 117, Nghị định 63/2014/NĐ-CP quy định về xử lý tình huống trong đấu thầu
“3. Trường hợp sau khi lựa chọn danh sách ngắn, chỉ có ít hơn 03 nhà thầu đáp ứng yêu cầu thi căn cứ điều kiện cụ thể của gói thầu xử lý theo một trong hai cách sau đây:
- a) Tiến hành lựa chọn bổ sung nhà thầu vào danh sách ngắn;
- b) Cho phép phát hành ngay hồ sơ mời thầu cho nhà thầu trong danh sách ngắn.
- Trường hợp tại thời điểm đóng thầu đối với gói thầu áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chào hàng cạnh tranh, có ít hơn 03 nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất thì phải xem xét, giải quyết trong thời hạn không quá 04 giờ, kể từ thời điểm đóng thầu theo một trong hai cách sau đây:
- a) Cho phép gia hạn thời điểm đóng thầu nhằm tăng thêm số lượng nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất. Trong trường hợp này phải quy định rõ thời điểm đóng thầu mới và các thời hạn tương ứng để nhà thầu có đủ thời gian sửa đổi hoặc bổ sung hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất đã nộp theo yêu cầu mới;
- b) Cho phép mở thầu ngay để tiến hành đánh giá."
Việc có ít hơn 3 HSDT nộp tại thời điểm đóng thầu là điều không mong muốn đối với bên mời thầu. Do đó, nguyên nhân dẫn tới hiện tượng này nên được làm rõ, mổ xẻ. Trong một vài trường hợp không loại trừ có những ý đồ thiếu tích cực, không muốn nhiều nhà thầu nộp HSDT để tạo thêm thuận lợi cho nhà thầu được coi là “nhà thầu ruột”.
Theo nhận định của các chuyên gia trong lĩnh vực đấu thầu, thực trạng đấu thầu qua mạng chỉ có 1 nhà thầu dự thầu có nhiều nguyên nhân. Trong đó, không loại trừ nguyên nhân có sự thông đồng, “bài binh, bố trận” hướng tới nhà thầu đã lựa chọn sẵn. Do đó, cơ quan chức năng cần vào cuộc kiểm tra các gói thầu có những dấu hiệu thiếu cạnh tranh, nếu có tiêu cực cần có những chế tài răn đe, xử phạt nghiêm minh, góp phần hạn chế sai phạm trong đấu thầu.
Công ty TNHH xây dựng và thương mại Ninh Bình tham gia tổng 68 gói thầu thì trúng đến 62 gói, 6 gói thầu đang đợi kết quả nhưng khả năng cao là tương tự như các gói đã trúng, tổng giá trị trúng thầu lên đến gần 1,5 nghìn tỷ. Đặc biệt, trúng thầu với giá thấp nhất khi tham gia là 99,78% và tỷ lệ giá trung bình trúng thầu so với giá dự toán là 99,02%
