Hàng loạt quyết định vượt thẩm quyền, trái luật?
Những năm cuối thập niên 90 của thế kỉ trước, trong bối cảnh cơ sở hạ tầng của đất nước còn yếu kém, Nhà nước đã áp dụng cơ chế “giao đất để tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng”.
Đây được xem là “cơ chế thử nghiệm” trước khi áp dụng cơ chế “đổi đất lấy hạ tầng” theo hình thức Hợp đồng Xây dựng - Chuyển giao (Hợp đồng BT) sau này. Với đặc điểm một “cơ chế thử nghiệm” nên pháp luật thời kì đó quy định việc giao đất để tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng thuộc thẩm quyền của Chính phủ đối với mọi dự án, không phân biệt quy mô lớn nhỏ.
Thực tế, tại Dự án KDC mới phía Đông Nam bến xe thị xã Sơn La (nay là KDC Đông Nam bến xe TP Sơn La), ngày 1/3/2004, Thủ tướng Chính phủ đã có Văn bản số 294/CP-NN đồng ý chủ trương thực hiện theo phương thức sử dụng quỹ đất tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng và ban hành Quyết định số 611/QĐ-TTg ngày 8/6/2004 về giao đất thực hiện dự án. Tiếp theo đó, ngày 18/6/2004, UBND tỉnh Sơn La ban hành Quyết định số 1647/QĐ-UBND giao đất cho Công ty TNHH Giang Sơn (nay là Công ty CP Giang Sơn).
Mặc dù vậy, chỉ 7 tháng sau khi Công ty Giang Sơn được giao đất, UBND tỉnh Sơn La đã ban hành Quyết định số 11/2005/QĐ-UBND ngày 26/1/2005, quy định thống nhất thực hiện 8 dự án sử dụng quỹ đất tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng (gồm Dự án KDC mới phía Đông Nam bến xe thị xã Sơn La). Quyết định số 11/2005/QĐ-UBND đã chuyển vai trò chủ đầu tư từ Công ty Giang Sơn sang UBND thị xã Sơn La.
Đây là quyết định trái luật, bởi Khoản 21, Điều 3 của Luật Xây dựng năm 2003 quy định: “Chủ đầu tư dự án là người sở hữu vốn hoặc là người được giao quản lí và sử dụng vốn để đầu tư xây dựng công trình”.
Tuy nhiên, phải hơn 2 năm sau, UBND tỉnh Sơn La mới khắc phục sai sót nêu trên bằng việc ban hành Quyết định số 1276/QĐ-UBND ngày 24/5/2007, giao lại cho Công ty Giang Sơn làm chủ đầu tư Dự án.
Khi thực hiện “chuyển dịch” vai trò chủ đầu tư dự án được Thủ tướng đồng ý chủ trương như trên, UBND tỉnh Sơn La đã không báo cáo, xin ý kiến Thủ tướng. Không những vậy, UBND tỉnh Sơn La và thậm chí UBND thị xã Sơn La còn trực tiếp làm thay đổi hiệu lực Quyết định số 611/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ bằng cách thu hồi dần các quỹ đất đã giao cho Công ty Giang Sơn.
Cụ thể, vào ngày 4/11/2004, UBND thị xã Sơn La ban hành Quyết định số 862/QĐ-UBND về giao 2.175m2 đất và cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Sổ đỏ) cho 36 hộ gia đình thuộc phường Quyết Tâm. Toàn bộ diện tích 2.175m2 đất này đều thuộc Dự án KDC mới phía Đông Nam bến xe đã được Thủ tướng đồng ý chủ trương và giao đất.
Đáng chú ý, UBND thị xã Sơn La đã giao 2.175m2 đất và cấp Sổ đỏ cho 36 hộ gia đình khi chưa có quyết định thu hồi đất đã giao cho Công ty Giang Sơn, dẫn đến thực trạng trên cùng một thửa đất có đồng thời hai “người sử dụng đất”!? Giả định Công ty Giang Sơn khiếu nại, khởi kiện hành chính thì ai mới được xác định là người sử dụng đất hợp pháp khi mà về nguyên tắc, quyết định của Thủ tướng có hiệu lực cao hơn?
Tiếp theo đó, ngày 19/5/2005, UBND tỉnh Sơn La lại ban hành Quyết định số 1324/QĐ-UBND, thu hồi 1.335m2 đất đã giao cho Công ty Giang Sơn để bố trí tái định cư phục vụ thi công Quốc lộ 6.
Trước và sau khi ban hành các quyết định thu hồi đất, giao đất trong dự án nêu trên, cả UBND thị xã Sơn La và UBND tỉnh Sơn La cũng không báo cáo, xin ý kiến Thủ tướng. Liệu đây có là động thái “tiền trảm, hậu không tấu” một cách rất khó hiểu?
“Tiền trảm, hậu không tấu”, tự ý dừng triển khai dự án
Điển hình của sự tùy tiện trong các quyết định của chính quyền tỉnh Sơn La là việc tự ý ban hành Quyết định số 883/QĐ-UBND ngày 21/4/2014 về việc dừng triển khai 4 dự án dùng quỹ đất tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng, gồm Dự án KDC Đông Nam bến xe TP Sơn La khi chưa có ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Áp dụng nguyên tắc đã nêu ở đầu bài viết, Dự án KDC Đông Nam bến xe TP Sơn La được Thủ tướng đồng ý chủ trương đầu tư nên nếu vì bất kì lí do chủ quan hay khách quan nào dẫn đến phải dừng/chấm dứt thực hiện dự án thì UBND tỉnh Sơn La phải báo cáo Thủ tướng. Chỉ sau khi được Thủ tướng cho phép dừng triển khai dự án thì UBND tỉnh mới được ban hành quyết định như trên.
Chẳng hạn tỉnh Hưng Yênthời điểm này cũng triển khai dự án phân khu A khu đô thị phía Bắc Quốc lộ 5 (quy mô 299ha, chủ đầu tư là Công ty CP Xây dựng và Phát triển đô thị Hòa Phát),thuộc khu đô thị Phố Nối, theo cơ chế giao đất để tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng cùng thời điểm KDC mới phía Đông Nam bến xe thị xã Sơn La. Quá trình thực hiện gặp vướng mắc nên từ năm 2014, UBND tỉnh Hưng Yên đã báo cáo Thủ tướng xin điều chỉnh dự án sang áp dụng hình thức giao đất có thu tiền sử dụng đất, được Thủ tướng chấp thuận tại Văn bản số 736/TTg-KTN ngày 26/5/2015. Đây là cách làm linh hoạt, thể hiện tinh thần trách nhiệm của chính quyền tỉnh Hưng Yên, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư và giải quyết dứt điểm tồn tại của dự án, tránh “dự án treo”.
Sự tùy tiện trong áp dụng pháp luật của UBND tỉnh Sơn La còn thể hiện ở việc ban hành Quyết định số 3379/QĐ-UBND ngày 31/12/2015, thu hồi 21.169m2 đất đã giao cho Công ty Giang Sơn để cho Công ty CP May DNN thuê thực hiện dự án xây dựng nhà máy may DNN (sau đó được điều chỉnh bằng Quyết định số 1880/QĐ-UBND ngày 4/6/2016, diện tích đất giảm còn 19.990m2).
Đây là sai phạm đã được Thanh tra Chính phủ kết luận tại Kết luận số 1035/KL-TTCP ngày 30/6/2021: Công ty CP May DNN không kí quỹ đầu tư theo Luật Đầu tư năm 2014; cho thuê đất không có trong kế hoạch sử dụng đất năm 2015 của UBND TP Sơn La là vi phạm Điều 52 Luật Đất đai; quyết định thu hồi đất của Công ty Giang Sơn giao cho Công ty CP May DNN thuê là vi phạm Điều 62 Luật Đất đai.
Do Công ty CP May DNN không triển khai dự án, UBND tỉnh Sơn La đã ban hành Quyết định số 286/QĐ-UBND ngày 31/1/2019, chấm dứt hoạt động và thu hồi quyết định chủ trương đầu tư dự án. Hiện UBND tỉnh đang chỉ đạo thủ tục thu hồi diện tích 2ha đất của Công ty CP May DNN để giao cho Trung tâm Phát triển quỹ đất thành phố quản lí.
Khi ra quyết định thu hồi 2ha đất đã được Thủ tướng giao thực hiện Dự án KDC để cho Công ty CP May DNN thuê, UBND tỉnh Sơn La tiếp tục không báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Các quyết định nêu trên đã được Thanh tra Chính phủ thanh tra và kết luận sai phạm, yêu cầu các cơ quan Nhà nước của tỉnh Sơn La kiểm điểm, khắc phục. Nhưng dường như các cơ quan tỉnh Sơn La đã “phớt lờ” quyền, lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, cố tình “bỏ quên” thủ tục thu hồi đất và bồi thường cho Công ty Giang Sơn trước khi giao đất cho Công ty CP May DNN.
