Tiến hành Thanh tra dự án này vào năm 2021, Thanh tra Chính phủ xác định trên khu đất đã được Thành phố thực hiện nhiều thủ tục đầu tư như phê duyệt đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000 khu trung tâm hiện hữu TP Hồ Chí Minh; lập, phê duyệt và công bố danh mục dự án; lập phưong án sơ bộ về bồi thường, giải phóng mặt bằng tại khu đất thực hiện dự án; phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà đầu tư; phê duyệt hồ sơ yêu cầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án; phê duyệt quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất của quận 1. Dự án cũng đã được Thủ tướng Chính phủ đồng ý về chủ trương cho phép UBND Thành phố thực hiện chỉ định nhà đầu tư thực hiện dự án từ năm 2011. Nhưng đến nay, UBND Thành phố chưa lựa chọn và chỉ định được nhà đầu tư để thực hiện.
Khu đất “vàng” được rào chắn đã nhiều năm tại trung tâm TP Hồ Chí Minh.
Dự án có tổng diện tích lên đến 11.158m2 đất “vàng”, nằm trọn trong khu tứ giác 4 mặt tiền đường trên. Trong đó, đất thuộc sở hữu cá nhân, tư nhân là 8.342.m2, Nhà nước đang quản lý 2.815m2 và đến thời điểm được thanh tra, nhà đầu tư đã thỏa thuận, đền bù cho các hộ dân với diện tích 7.931m2. Có 2.019m2 đất nhà đầu tư đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên Công ty CP đầu tư Vạn Thịnh Phát; 5.912m2 đất nhà đầu tư đã ký biên bản thỏa thuận với các hộ dân.
Để triển khai dự án này, từ báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư cùng thông báo của Văn phòng UBND Thành phố, ngày 7/10/2016 UBND TP Hồ Chí Minh đã có văn bản chấp thuận tiếp tục thực hiện chủ trương chỉ định nhà đầu tư, giao Sở Kế hoạch và Đầu tư thực hiện thủ tục theo quy định. Khi đó, liên danh giữa Công ty CP đầu tư Vạn Thịnh Phát và Công ty Larkhall Holdings Limited cũng đã cam kết hỗ trợ cho ngân sách Thành phố 20 triệu USD nếu được lựa chọn là nhà đầu tư thực hiện dự án tại khu tứ giác này. Từ đề nghị của Liên danh, Sở Kế hoạch và Đầu tư đã liên tục báo cáo UBND Thành phố về cam kết của nhà đầu tư và kế hoạch triển khai lựa chọn nhà đầu tư trong các năm 20012, 2013 và 2016.
Dù đây là khu tứ giác nằm trên đất “vàng”, nhưng theo báo cáo của UBND Thành phố, đến nay cũng chỉ có duy nhất Liên danh giữa Công ty CP đầu tư Vạn Thịnh Phát và Công ty Larkhall Holdings Limited đăng ký thực hiện dự án. Do Liên danh này chưa được lựa chọn là nhà đầu tư nên việc thỏa thuận đền bù cho các hộ dân trong phạm vi dự án gặp khó khăn. Đến nay, Liên danh này mới chỉ thỏa thuận đền bù được 7.931 trong số 8.342m2 đất thuộc sở hữu tư nhân.
Do đó, Thanh tra Chính phủ đề nghị UBND Thành phố xem xét, căn cứ vào quy hoạch đã được duyệt để phê duyệt dự án đầu tư phù hợp, trên cơ sở đó thực hiện các thủ tục lựa chọn nhà đầu tư theo quy định. Đối với diện tích 2.815m2 đất thuộc sở hữu Nhà nước, Thanh tra Chính phủ đề nghị UBND Thành phố thực hiện theo quy định về quản lý, sử dụng tài sản công.
Dù là chỉ định thầu, nhưng hơn chục năm dự án không được triển khai, không chỉ phần đất “vàng” thuộc sở hữu Nhà nước bị để lãng phí, mà khoản tiền nhà đầu tư hứa hỗ trợ cho ngân sách nếu được chọn là chủ đầu tư cũng chưa được thực hiện. Về phía người dân, trước dự án “treo lơ lửng” nhiều năm cũng đã lâm vào cảnh “đi cũng dở, ở lại chẳng xong” khi nhà cửa xuống cấp không được sửa chữa. Và hơn thế, khu dân cư cũ ngay trung tâm Thành phố đã không được chỉnh trang, thực hiện quy hoạch mới trong nhiều năm.
Tương tự dự án cao ốc văn phòng và Trung tâm tài chính ngân hàng nằm trên khu đất “vàng” mặt tiền đường Nguyễn Huệ được giao cho Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam (BIDV) cũng đã được khởi động hơn 10 năm nhưng đến nay vẫn im lìm.
Theo Thanh tra Chính phủ, khu đất thuộc sở hữu Nhà nước và tư nhân xen kẽ được hợp khối bởi 5 khu đất liền kề có tổng diện tích 2.735m2 sau khi trừ lộ giới, gồm các phần diện tích đất thuộc các địa chỉ: 117, 119, 121 Nguyễn Huệ và 16 Tôn Thất Thiệp, quận 1. Trong đó, nhà đất số 117 Nguyễn Huệ có diện tích 273m2 nguyên là trụ sở Sở Giao dịch II của BIDV do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh TP Hồ Chí Minh quản lý.
Nhà đất số 119 Nguyễn Huệ với diện tích 1.638m2 do Trường Đại học Ngân hàng quản lý sử dụng. Trong khuôn viên khu đất có căn nhà phố 2 tầng, là khu tập thể của Trường Đại học Ngân hàng và đã bố trí cho 5 hộ cán bộ, công nhân viên ở, trong đó có 4 hộ tại tầng 1 đã được giải quyết bán nhà theo Nghị định 61/CP, 1 hộ ở tầng trệt đang ký hợp đồng thuê nhà với Nhà nước.
Trong ranh diện tích khu đất làm dự án còn có mặt bằng nhà đất số 121 Nguyễn Huệ với diện tích 96m2, do Công ty dịch vụ du lịch Bến Thành quản lý, sử dụng. Nhà đất số 16 Tôn Thất Thiệp có diện tích 822m2 do Công ty CP bách hóa Miền Nam quản lý sử dụng, có ký Hợp đồng thuê nhà với Công ty Quản lý và kinh doanh nhà Thành phố.
Để triển khai dự án, ngay từ tháng cuối năm 2007, 2008 và 2009 UBND Thành phố đã ban hành các quyết định duyệt giá trị quyền sử dụng đất tại các mặt bằng hợp khối này. Theo Thanh tra Chính phủ, việc Thành phố ban hành quyết định vào năm 2009 về giao đất cho BIDV được sử dụng khu đất này để đầu tư xây dựng cao ốc văn phòng và Trung tâm tài chính ngân hàng theo hình thức giao đất có thu tiền sử dụng đất là không đúng với quy định tại Nghị định 198/2004/NĐ-CP, Nghị định 17/2006/NĐ-CP và Nghị định 84/2007/NĐ-CP của Chính phủ.
Sau khi được giao đất, từ năm 2009 đến nay BIDV chưa đưa đất vào sử dụng, chưa triển khai thực hiện dự án nhưng UBND Thành phố không có biện pháp xử lý, thu hồi theo quy định trong Luật Đất đai 2003 và Luật Đất đai 2013.
Trong khi đó, ngày 14/4/2017, Ngân hàng Nhà nước đã phải có văn bản yêu cầu BIDV tạm dừng thực hiện thủ tục bán tài sản trên đất, chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Do dự án chưa triển khai đầu tư xây dựng nên Thanh tra Chính phủ kiến nghị UBND Thành phố chủ trì, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước để xem xét, xử lý theo quy định đối với khu đất “vàng” này.
