"Nắm thóp" các công ty chứng khoán để lần dấu sai phạm phát hành trái phiếu doanh nghiệp

Ngày 19/9, Bộ Tài chính tổ chức họp báo chuyên đề về một số điểm mới của Nghị định số 65/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 153/2020/NĐ-CP về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế (Nghị định số 65), vừa được ban hành ngày 16/9.

Đáng chú ý, Nghị định số 65 hoàn thiện quy định về cơ chế quản lý, giám sát. Theo đó, bổ sung trách nhiệm giám sát của Sở Giao dịch chứng khoán, Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam và trách nhiệm của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước trong việc quản lý, giám sát và thanh, kiểm tra, xử lý vi phạm. Cùng với đó, giám sát liên thông giữa lĩnh vực thị trường tài chính, lĩnh vực tín dụng ngân hàng và các lĩnh vực khác của nền kinh tế.

8/9 CÔNG TY RƠI VÀO "TẦM NGẮM" ĐỀU LỘ SAI PHẠM

Tại buổi họp báo, thông tin cụ thể về công tác giám sát trong phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tới đây, ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính), khẳng định Bộ trưởng Bộ Tài chính chỉ đạo, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các đơn vị chức năng của Bộ để tăng cường công tác thanh kiểm tra, đảm bảo sự phát triển bền vững của thị trường.

Theo ông Dương, có đến vài trăm nghìn doanh nghiệp phát hành trong nền kinh tế, do đó, cơ quan quản lý nhà nước khó có thể giám sát đến từng doanh nghiệp. "Khi đó, việc kiểm tra sẽ trọng tâm, trọng điểm, bởi không thể đủ năng lực, bộ máy để kiểm tra, giám sát toàn bộ tất cả các doanh nghiệp phát hành trong nền kinh tế”, ông Dương lý giải.

"Vì vậy, “chốt” là sẽ kiểm tra các tổ chức cung cấp dịch vụ, cụ thể là các tổ chức tư vấn phát hành. Bởi nếu không có các công ty chứng khoán tư vấn ban hành, doanh nghiệp không được phép tự ý phát hành trái phiếu ra thị trường. Nếu phát hiện ra vấn đề, chúng tôi sẽ tiếp tục kiểm tra tại doanh nghiệp phát hành trái phiếu".

Khi phát hiện ra những vi phạm sẽ xử phạt nghiêm minh.

Qua đó, sẽ đảm bảo tính minh bạch hơn của thị trường và đảm bảo tính răn đe đối với những doanh nghiệp còn có ý định “lách” các quy định của pháp luật để phát hành trái phiếu.

Thông tin cụ thể hơn về các sai phạm của các tổ chức tư vấn phát hành và các tổ chức cung cấp dịch vụ thời gian qua, ông Lê Công Điền, Vụ trưởng Vụ Giám sát công ty đại chúng, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho hay hàng loạt công ty đã bị xử phạt như: Công ty Cổ phần Chứng khoán Quốc tế Việt Nam (VISecurities), Công ty Cổ phần Chứng khoán Thành Công (TCSC), Công ty cổ phần Chứng khoán Tiên Phong (TPS- mã chứng khoán ORS).

Trong đó, VISecurities cung cấp dịch vụ tư vấn hồ sơ chào bán trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, chung cấp dịch vụ đại lý lưu ký, chuyển nhượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ khi chưa được Uỷ ban chứng khoán Nhà nước cấp phép. Đã xử phạt 250 triệu đồng.

TCSC công bố thông tin không đúng thời hạn theo quy định pháp luật về việc mua lại trái phiếu trước hạn, đã xử phạt 50 triệu đồng.

TPS vi phạm quy định cung cấp dịch vụ tư vấn hồ sơ chào bán trái phiếu doanh nghiệp, phạt tiền 125 triệu đồng.

Cũng theo Vụ trưởng Vụ Giám sát công ty đại chúng, với 5 công ty chứng khoán cung cấp dịch vụ chào bán trái phiếu cho Tân Hoàng Minh, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang trao đổi kết quả với các cơ quan chức năng để xử lý tiếp.

Ngoài ra, lần theo dấu sai phạm của các tổ chức phát hành, Vụ trưởng Vụ Giám sát công ty đại chúng cho biết thêm có đến 8/9 tổ chức phát hành trong danh sách kiểm tra "lộ lọt" vi phạm.

Cụ thể, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước kiểm tra đột xuất 4 tổ chức phát hành không phải công ty đại chúng và thanh tra định kỳ 5 tổ chức phát hành là công ty đại chúng. 

Theo đó, thứ nhất, 2 tổ chức phát hành không phải công ty đại chúng vi phạm quy định tại Luật Chứng khoán, gồm Công ty cổ phần Tập đoàn Apec Group và Công ty cổ phần Tập đoàn VsetGroup chào bán trái phiếu ra công chúng nhưng không đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước theo quy định.

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xử phạt 600 triệu đồng/tổ chức phát hành và áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả thu hồi trái phiếu đã phát hành, hoàn trả tiền mua trái phiếu cho nhà đầu tư nếu nhà đầu tư có yêu cầu. 

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước công khai quyết định xử phạt, công khai dấu hiệu bất thường theo kết quả kiểm tra và phối hợp với Cơ quan Cảnh sát điều tra - Bộ Công an liên quan xem xét trường hợp của VsetGroup.

Thứ hai, có 2 tổ chức phát hành không phải công ty đại chúng, gồm Công ty cổ phần Đầu tư Thương mại Hồng Hoàng và Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Bất động sản Seaside Homes, được kiểm tra đột xuất theo chỉ đạo của Bộ Tài chính.

Kết quả kiểm tra cho thấy 2 tổ chức phát hành vi phạm công bố thông tin không đúng thời hạn. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xử phạt 70 triệu đồng và công khai quyết định xử phạt.

Thứ ba, thanh tra định kỳ có 4 tổ chức phát hành là công ty đại chúng, gồm: Công ty cổ phần Công trình giao thông Đồng Nai, Công ty cổ phần Tân Phú Việt Nam, Công ty cổ phần Tập đoàn Danh Khôi, Công ty cổ phần Bất động sản và Đầu tư VRC, do vi phạm nghĩa vụ công bố thông tin. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang xem xét xử lý theo quy định và sẽ công khai quyết định xử phạt.

Đáng chú ý, theo kết rà soát đối với nội dung đơn của nhà đầu tư, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng xử phạt một tổ chức phát hành không phải công ty đại chúng là Công ty cổ phần Đầu tư và Công nghiệp Việt Hưng vi phạm về công bố thông tin không đúng thời hạn, với mức xử phạt 60 triệu đồng.

NHỮNG ĐIỂM MỚI ĐÁNG CHÚ Ý

Cũng tại buổi họp báo, Ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) nhấn mạnh đến năm điểm mới về Nghị định số 65. 

Một là, điều kiện phát hành và hồ sơ chào bán.

Điều kiện phát hành trái phiếu tuân thủ quy định tại Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp. Nghị định bổ sung quy định về hồ sơ chào bán trái phiếu bao gồm: (i) kết quả xếp hạng tín nhiệm theo các trường hợp và lộ trình thực hiện như quy định đối với chào bán trái phiếu ra công chúng, từ 1/1/2023); (ii) hợp đồng ký kết với đại diện người sở hữu trái phiếu trong trường hợp chào bán cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân và (iii) xác nhận của ngân hàng thương mại về việc mở tài khoản nhận tiền mua trái phiếu.

Hai là, yêu cầu trách nhiệm của doanh nghiệp phát hành.

Nghị định số 65 bổ sung quy định doanh nghiệp phải mua lại trước hạn bắt buộc khi vi phạm phương án phát hành, trong đó có phương án sử dụng vốn hoặc vi phạm pháp luật.

"Trước và sau khi phát hành phải có công bố thông tin về khả năng đảm bảo thanh toán, báo cáo kiểm toán tình hình tài chính và kiểm toán tình hình sử dụng vốn theo mục đích phát hành được công bố", ông Dương nhấn mạnh.

Đồng thời, bổ sung quy định tài sản bảo đảm của trái phiếu phải được định giá và đăng ký biện pháp bảo đảm.

Nội dung chuyên trang thông tin về trái phiếu doanh nghiệp tại Sở Giao dịch chứng khoán sẽ bổ sung công bố một số chỉ tiêu tài chính của doanh nghiệp phát hành, thông tin về các doanh nghiệp không thanh toán đầy đủ gốc, lãi trái phiếu, sử dụng vốn trái phiếu không đúng mục đích để nhà đầu tư và thị trường biết được thông tin của doanh nghiệp phát hành.

Ba là, nâng cao tính chuyên nghiệp của nhà đầu tư.

Theo đại diện Bộ Tài chính, Nghị định số 65 bổ sung các quy định để tăng tính chuyên nghiệp của nhà đầu tư cá nhân khi mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, hạn chế tối đa nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ gian lận để mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ.

Cụ thể, (i) việc xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp bằng danh mục chứng khoán phải đảm bảo danh mục nắm giữ có giá trị trung bình từ 2 tỷ đồng tối thiểu trong vòng 180 ngày bằng tài sản của nhà đầu tư, không bao gồm tiền vay;

(ii) Khi mua trái phiếu, nhà đầu tư phải đọc, hiểu và ký văn bản xác nhận tiếp cận đầy đủ các tài liệu về trái phiếu dự kiến mua và hiểu biết pháp luật, chấp nhận rủi ro về trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, cả trên thị trường sơ cấp và thứ cấp; tổ chức cung cấp thông tin và tổ chức xác nhận tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cùng ký xác nhận lên văn bản này về việc cung cấp đầy đủ thông tin và hồ sơ cho nhà đầu tư.

(iii) Nhà đầu tư không được phép bán hoặc cùng góp vốn đầu tư trái phiếu với nhà đầu tư không phải là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Bốn là, bổ sung quy định nhằm tăng cường tính minh bạch và tuân thủ pháp luật của các tổ chức cung cấp dịch vụ:

(i) Đại lý phát hành là công ty chứng khoán được Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cấp phép hoặc ngân hàng thương mại được Ngân hàng Nhà nước cấp phép; tổ chức đấu thầu, bảo lãnh, đại lý phát hành phải xác nhận về việc doanh  nghiệp phát hành nhận đủ tiền thu từ phát hành trái phiếu;

(ii) Tổ chức cung cấp dịch vụ không được là người có liên quan của doanh nghiệp phát hành;

(ii) Trách nhiệm của các tổ chức cung cấp dịch vụ được bổ sung cụ thể, đặc biệt là trách nhiệm của tổ chức phân phối trái phiếu nếu hỗ trợ doanh nghiệp phát hành khống hoặc cung cấp thông tin sai sự thật, chào mời nhà đầu tư cá nhân mua trái phiếu.

"Trường hợp các tổ chức này vi phạm quy định của pháp luật thì tùy theo tính chất và mức độ sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán hoặc bị xử lý hình sự theo quy định của pháp luật", ông Dương nhấn mạnh.

Năm là, bổ sung quy định để thiết lập thị trường giao dịch có tổ chức.

Doanh nghiệp phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phải lưu ký tập trung tại Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam, sau đó đăng ký giao dịch tại Sở Giao dịch chứng khoán...

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp từng bước phát triển theo đúng định hướng, trở thành kênh huy động vốn trung, dài hạn quan trọng, góp phần giảm sự phụ thuộc vào nguồn vốn tín dụng ngân hàng.

Từ năm 2019 đến nay, khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp tăng nhanh, bình quân khoảng 467.000 tỷ đồng/năm. Từ năm 2021, triển khai Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp, mặc dù có giảm trong các tháng đầu sau khi triển khai quy định mới nhưng thị trường nhanh chóng lấy lại đà phát triển với khối lượng phát hành năm 2021 đạt mức 637.000 tỷ đồng. Quy mô thị trường đến cuối năm 2021 tương đương 15% GDP. 

Mặc dù đạt được những kết quả tích cực về quy mô huy động vốn nhưng sự phát triển nhanh của thị trường cũng phát sinh các rủi ro mới khiến cơ quan quản lý phải ra tay chấn chỉnh, ban hành loạt quy định mới tại Nghị định số 65.