Giá xăng dầu trên thế giới hiện ở mức rất cao so với những năm gần đây và chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine làm ảnh hưởng tới nguồn cung. Tình trạng này đang buộc các chính phủ phải có biện pháp can thiệp.
Cuộc khủng hoảng năng lượng lớn nhất lịch sử
Đài CNN dẫn lời chuyên gia Fatih Birol thuộc Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cảnh báo giá xăng dầu tăng quá nhanh đang đẩy thế giới vào cuộc khủng hoảng sánh ngang, thậm chí vượt qua cuộc khủng hoảng dầu mỏ vào những năm 1970-1980.
Các xe xếp hàng chờ đổ xăng tại một cây xăng ở TP Asheville (bang North Carolina, Mỹ) ngày 11-6. Ảnh: REUTERS
“Chúng ta đang có cùng lúc một cuộc khủng hoảng dầu mỏ, một cuộc khủng hoảng khí đốt và một cuộc khủng hoảng điện năng. Đây là một vấn đề nghiêm trọng trên toàn thế giới nhưng có vẻ các nhà hoạch định chính sách chỉ mới tỉnh giấc. Đây là một cơn bão hoàn hảo” - ông Birol nhận xét.
Tùy vào mức độ, cơn bão này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như ảnh hưởng đến quá trình phục hồi kinh tế sau dịch COVID-19, gia tăng lạm phát, gia tăng bất ổn xã hội, cản trở nỗ lực chống biến đổi khí hậu. Theo ông Robert McNally, từng là cố vấn năng lượng của Tổng thống Mỹ George W.Bush, thế giới đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng mà không có bất cứ sự chuẩn bị trước.
Trong khi đó, vào cuối tháng 3, người từng là cố vấn năng lượng của Tổng thống Mỹ Barack Obama - ông Jason Bordoff và GS Meghan O’Sullivan (ĐH Harvard, Mỹ) cảnh báo rằng thế giới đang ở đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng năng lượng và có thể trở thành đợt khủng hoảng tồi tệ nhất kể từ những năm 1970. Ngoài giá cả năng lượng, nhiệt độ khắc nghiệt và hạn hán diện rộng còn tác động đến hệ thống lưới điện. Tháng trước, một cơ quan quản lý lưới điện của Mỹ đã phát cảnh báo nguy cơ thiếu và mất điện ở một số khu vực.
Hiện tại, giá xăng tại Mỹ đã tăng 52% trong năm qua và đến mức cao kỷ lục. Tương tự, giá khí đốt tự nhiên, loại nhiên liệu quan trọng để sưởi ấm nhà cửa và cung cấp năng lượng cho lưới điện, đã tăng gần gấp ba lần trong năm qua tại Mỹ. Giá loại năng lượng này ở châu Âu còn cao hơn, do châu lục này chịu ảnh hưởng trực tiếp từ Nga.
Trong phiên giao dịch ngày 13-6, giá dầu Brent được ghi nhận giảm 2,06 USD, tương đương 1,7%, xuống còn 118,77 USD/thùng. Trong khi đó, giá dầu WTI của Mỹ ở mức 118,54 USD/thùng, giảm 2,13 USD, tương đương 1,8%.
Các nước nỗ lực giữ giá xăng trong tầm kiểm soát
Tuy Mỹ và đồng minh dự liệu trước là xung đột Nga - Ukraine sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến giá xăng và đã xả 60 triệu thùng dầu từ các kho dự trữ để hạ nhiệt giá nhưng vẫn chưa đủ. Hiện một số bang của Mỹ đã tự áp dụng chính sách riêng để hỗ trợ chính quyền liên bang.
Đơn cử, đài Michigan Radio cho biết chính quyền bang Michigan vừa thông qua dự luật tạm dừng thu thuế nhiên liệu hồi cuối tháng 5. Việc ngừng đánh thuế nhiên liệu ở bang Michigan sẽ có hiệu lực từ ngày 15-6 đến 15-9. Trong khi đó, trang tin NY State of Politics cho hay bang New York cũng ngừng một số khoản thuế nhiên liệu từ ngày 1-6 đến hết năm nay. Một số bang cũng áp dụng biện pháp giảm thuế, như Kansas đang thúc đẩy giảm thuế hàng tạp hóa, New Mexico giảm 1.000 USD thuế cho các gia đình gặp khó khăn vì giá nhiên liệu. Các bang Iowa, Indiana, Idaho đều giảm thuế thu nhập trong năm nay.
Đức từ tháng 3 đã hỗ trợ phát tiền mặt cho người lao động và gia đình, cùng với giảm giá xăng, giá vé các phương tiện giao thông công cộng. Pháp cũng cam kết hạn chế tăng giá điện theo quy định ở mức 4%, đồng thời triển khai gói hỗ trợ trị giá gần 27 tỉ USD nhằm giúp các công ty về chi phí khí đốt và điện. Từ đầu tháng 4, Pháp đã áp dụng việc trợ giá 0,16 USD/lít xăng hay dầu diesel cho người dân trong bốn tháng, dự kiến tiêu tốn khoảng 2,15 tỉ USD, theo đài Euronews.
Tại Philippines, tờ The Nikkei cho biết giới chuyên gia đã góp ý và đề xuất chính quyền về các biện pháp giảm tác động từ xăng dầu, trong đó tập trung vào giảm thuế, trợ giá và làm việc từ xa. Theo đó, thuế xăng dầu ở nước này sẽ giảm theo tỉ lệ phần trăm nhất định nếu giá xăng dầu thế giới đạt các mốc 85-90-100 USD/thùng.
Thái Lan cũng thực hiện nhiều biện pháp nhằm hỗ trợ người tiêu dùng, như triển khai quỹ bình ổn xăng dầu để duy trì giá bán lẻ dầu diesel ở mức 30 baht/lít (0,86 USD) cho đến cuối tháng 5. Thái Lan cũng trợ giá 50% cho mức tăng giá nhiên liệu. Thủ tướng Thái Lan Prayut Chan-o-cha cam kết tăng cường dự trữ dầu và cắt giảm thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng dầu. Người dân Thái Lan được trợ cấp tiền mặt từ mức 1,29 USD/tháng lên 2,87 USD/tháng và hỗ trợ tiền mặt 0,29 USD/tháng khi mua gas nấu ăn. •
Thấy gì từ khủng hoảng năng lượng hiện nay so với quá khứ?
Theo hãng tin Bloomberg, dù có nhiều điểm tương đồng nhưng cuộc khủng hoảng năng lượng hiện nay vẫn có điểm khác biệt so với cuộc khủng hoảng năng lượng những năm 1970, khi gần 7% nguồn cung dầu thô toàn cầu bị gián đoạn vì chiến tranh Ả Rập - Israel năm 1973.
Tăng trưởng kinh tế hiện nay không gắn chặt với dầu mỏ như những năm 1970. Cải tiến công nghệ giúp sản phẩm được tạo ra với ít năng lượng hơn so với vài thập niên trước. Dầu đá phiến cũng đã đưa Mỹ trở thành nhà sản xuất dầu và khí đốt lớn nhất thế giới, tạo điều kiện cho Mỹ tiến gần hơn tới độc lập năng lượng mà nước này đã theo đuổi sau cú sốc xăng dầu những năm 1970.
Dù vậy, cuộc khủng hoảng hiện nay vẫn là lời nhắc nhở với thế giới rằng nhân loại vẫn phụ thuộc chủ yếu vào nhiên liệu hóa thạch. Ngay cả khi năng lượng xanh được chú trọng, con người vẫn chưa thể thoát khỏi tình trạng này trong nhiều thập niên tiếp theo.
