Sở Giao dịch chứng khoán London (LSE) có quy định về mua bán cổ phiếu quỹ khá chi tiết. Một quỹ đầu tư niêm yết ở thị trường này cho biết, LSE có quy định hạn chế số cổ phiếu quỹ được mua hàng năm và số lượng mua phải được đại hội cổ đông của doanh nghiệp thông qua mỗi năm.
Nếu số lượng cổ phiếu quỹ mua vượt giới hạn quy định, chẳng hạn là 10% vốn thì số lượng đó phải thực hiện xóa giảm vốn. Số cổ phiếu quỹ mua dưới tỷ lệ quy định, được giữ lại sau đó có thể phát hành ra ngoài thị trường, phát hành thưởng cho nhân viên… Điều kiện quan trọng là giá mua lại và bán ra phải đảm bảo không thao túng giá thị trường.
Các quy định này khá chặt chẽ để lãnh đạo doanh nghiệp không thể tự quyết định giao dịch mua bán cổ phiếu quỹ nhưng cũng để “cửa mở” đủ để doanh nghiệp ra quyết định mua cổ phiếu quỹ trong thời điểm thực sự cần thiết.
Trong khi đó, tại thị trường Việt Nam, quy định về mua cổ phiếu quỹ đã chuyển từ dễ sang “cứng nhắc”, khiến công ty niêm yết không thể đưa ra quyết định mua cổ phiếu quỹ kịp thời vào thời điểm thị giá giảm sâu, giảm quá đà.
Theo Luật Chứng khoán, có hiệu lực từ đầu năm 2021, doanh nghiệp niêm yết phải tiến hành xin ý kiến cổ đông thông qua giảm vốn điều lệ. Doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ sẽ tiến hành hủy lượng cổ phiếu quỹ đã mua, đồng thời không được chào bán cổ phần tăng vốn trong 6 tháng kể từ ngày kết thúc mua cổ phiếu quỹ.
Theo Luật Chứng khoán, có hiệu lực từ đầu năm 2021, doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ sẽ tiến hành hủy lượng cổ phiếu quỹ đã mua, đồng thời không được tăng vốn trong 6 tháng kể từ ngày kết thúc mua cổ phiếu quỹ.
Thực tế, doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ có nhiều mục tiêu khác nhau. Với đặc thù doanh nghiệp Việt Nam quy mô còn nhỏ thì việc doanh nghiệp dư tiền không tìm kiếm cơ hội đầu tư hiệu quả nên mua cổ phiếu sau đó giảm vốn là rất hãn hữu. Thêm vào đó, việc giảm vốn liên quan quy định về tỷ lệ vốn đối ứng trong các dự án đầu tư, vì thế doanh nghiệp rất khó để thực hiện giảm vốn điều lệ.
Trước đây, doanh nghiệp muốn mua lại cổ phiếu của chính mình chỉ cần công khai thông tin về mục đích mua, số lượng cổ phiếu được mua, nguồn vốn mua và thời gian thực hiện.
Vì thế, khi giá cổ phiếu giảm sâu, hàng loạt doanh nghiệp đăng ký mua vào vừa tác động tâm lý tích cực hơn trên thị trường vừa tạo ra một lực cầu đáng kể giúp giá cổ phiếu bình ổn, qua đó giảm được thiệt hại cho cổ đông.
Giải pháp mua cổ phiếu quỹ được cổ đông kiến nghị ban lãnh đạo thực hiện mỗi khi cổ phiếu giảm giá mạnh, phản ánh không đúng giá trị doanh nghiệp.
Quy định mới về mua cổ phiếu quỹ đã chặn đứng khả năng doanh nghiệp xây một “bộ đệm” chống suy giảm quá đà của giá cổ phiếu như đã thấy trong các giai đoạn suy giảm của thị trường trước đây.
Chưa kể, khi không thể mua cổ phiếu quỹ, các cổ đông lớn, lãnh đạo doanh nghiệp cũng ngần ngại đăng ký mua vào cổ phiếu khi giá giảm mạnh. Bởi nếu thị trường tiếp tục diễn biến xấu, họ không có công cụ cổ phiếu quỹ để tiếp tục mua vào góp phần ổn định giá cổ phiếu, vì lợi ích của cổ đông nói chung, trong đó có lợi ích của cổ đông lớn là những người đã đăng ký mua vào từ trước đó.
Nhìn lại thị trường lúc này, nhiều cổ phiếu thấp hơn giá trị sổ sách 30 - 40%, tỷ lệ cổ tức trên thị giá ở mức 2 con số thì việc mua cổ phiếu quỹ hiệu quả hơn gửi tiền ngân hàng. Nhưng với quy định mua cổ phiếu quỹ cứng nhắc, nhiều doanh nghiệp có khả năng không thể đăng ký mua cổ phiếu quỹ dù chỉ cần mua một lượng nhỏ để phát đi tín hiệu giá cổ phiếu đã giảm quá đà.
Có thể đây cũng là một điểm cơ quan quản lý cần điều chỉnh để thị trường có dư địa vận hành hiệu quả hơn.
