Việc tìm hiểu "yếu tố X" tiềm năng của xu hướng khác thường này, chẳng hạn như di truyền, có thể giúp giải thích nguyên nhân và đề xuất cách đối phó với làn sóng dịch tiếp theo ở đất nước Mặt Trời mọc.
Trong khi biến chủng Omicron với khả năng lây truyền cao đã xuất hiện tại Nhật Bản và các chuyên gia xác định đã có một số ca nhiễm cộng đồng, tỷ lệ dương tính và ca tử vong nói chung vẫn thấp.
"Yếu tố X" bí ẩn
"Thực sự chúng tôi không biết chính xác lý do đằng sau sự suy giảm đột ngột ca tử vong vì Covid-19 ở Nhật Bản", Taro Yamamoto, giáo sư về sức khỏe toàn cầu tại Viện Y học Nhiệt đới, Đại học Nagasaki, nói.
Trong suốt đại dịch, Nhật Bản luôn có tỷ lệ nhiễm và tử vong thấp hơn đáng kể so với các nước phương Tây, dù cũng trải qua một đợt dịch nghiêm trọng vào mùa hè khiến bệnh viện quá tải.
Dịch bệnh tại nhiều nước châu Á được cho là có phần ít nghiêm trọng hơn châu Âu và châu Mỹ, thường được cho là nhờ kinh nghiệm ứng phó với SARS và MERS trước đây. Các nhà nghiên cứu cũng xem xét về gene di truyền, chế độ ăn uống và những yếu tố khác có thể giúp các nước Đông Á như Nhật Bản, Hàn Quốc tránh được làn sóng Covid-19 tàn khốc.
Trong suốt đại dịch, Nhật Bản luôn có tỷ lệ nhiễm và tử vong thấp hơn nhiều so với các nước phương Tây. Ảnh: Reuters.
Tại Nhật Bản, các nhà nghiên cứu cũng xem xét các yếu tố như thời tiết, mô hình lây nhiễm theo chu kỳ của virus và khả năng người dân đã phơi nhiễm với các chủng virus corona nhẹ hơn trước đây có thể dẫn đến ca nhiễm và tử vong thấp.
Các chuyên gia đã xác định các đặc điểm gene tiềm năng của người dân Nhật Bản có thể dẫn tới hệ miễn dịch khỏe mạnh hơn đối với virus corona nhưng họ cho rằng cần có thêm các nghiên cứu để đưa ra kết luận cuối cùng.
Nhật Bản hiện tiêm phòng cho hầu hết dân số, phần lớn người dân vẫn đeo khẩu trang thường nhật. Điều này có thể phần nào giải thích hiện tượng ca nhiễm thấp.
Điều đáng chú ý là ở nước Hàn Quốc láng giềng, tình trạng tiêm phòng và thói quen đeo khẩu trang cũng tương tự Nhật Bản. Thậm chí, chính quyền Nhật Bản còn đi sau so với Hàn Quốc và nhiều quốc gia khác trong khu vực trong chiến dịch bắt đầu tiêm chủng mũi tăng cường.
Tuy nhiên, giới chức trách Hàn Quốc đang buộc phải hủy bỏ kế hoạch tái mở cửa chỉ sau 45 ngày khởi động, vì sự gia tăng đột biến ca nhiễm trong khi các ca bệnh nặng, nguy kịch và tử vong tăng tới mức kỷ lục.
"Rõ ràng, vaccine, khẩu trang và giãn cách xã hội là yếu tố quan trọng. Song chúng không giải thích được vì sao Covid-19 ở Nhật suy yếu một cách bất thường, đặc biệt khi so sánh với tình trạng ở Hàn Quốc", giáo sư Yamamoto cho biết. "Vẫn chưa rõ liệu có ‘yếu tố X’ đặc trưng nào đó tồn tại ở Nhật Bản hay Đông Á không. Xác định được điều đó có thể giúp chúng ta nắm bắt và kiểm soát được virus".
Trong tháng qua, số ca nhiễm hàng ngày ở Nhật Bản dao động từ khoảng 60 đến dưới 200. Nước này chỉ ghi nhận 5 trường hợp tử vong vì Covid-19 kể từ đầu tháng 11.
Những con số này có thể không phản ánh chuẩn xác bức tranh dịch bệnh ở Nhật Bản do thiếu xét nghiệm diện rộng, truy vết tiếp xúc hay hộ chiếu vaccine và sự chậm trễ trong việc báo cáo ca tử vong tại các thành phố.
Phần lớn dân số Nhật Bản đã được tiêm vaccine ngừa Covid-19. Ảnh: AFP.
Theo chuyên gia Michinori Kohara, một nhà nghiên cứu tại Viện Khoa học Y dược Đô thị Tokyo, việc thiếu xét nghiệm và sự phổ biến của các ca nhiễm không có triệu chứng có nghĩa là chính phủ có thể đã chỉ ghi nhận một phần tư đến một phần mười số ca nhiễm thực sự cho đến thời gian gần đây, khi có nhiều lựa chọn xét nghiệm hơn.
Ông Kohara dẫn đầu một nghiên cứu được công bố vào tháng trước về các ca dương tính không được báo cáo và không có triệu chứng.
Tuy nhiên, ngay cả khi giả thuyết này đúng, số người mắc Covid-19 và tử vong ở Nhật Bản vẫn quá nhỏ so với Mỹ và châu Âu.
6 giả thuyết
Vì những hạn chế về nắm bắt con số thực, các chuyên gia đang tập trung tìm hiểu sức ép lên các bệnh viện để nắm bắt tình trạng và liệu có một số lượng đáng kể các ca nhiễm không được ghi nhận hay không.
Họ cho biết đến nay, tình hình cải thiện hơn nhiều so với mùa hè, khi nhiều cơ sở quá tải, thiếu giường đến mức chính phủ yêu cầu F0 điều trị tại nhà. Hiện các ca nhiễm đã được kiểm soát.
Thủ tướng Fumio Kishida ngày 17/12 cho biết chính phủ sẽ cung cấp xét nghiệm miễn phí, dễ tiếp cận từ cuối tháng này. Nhà lãnh đạo cũng kêu gọi giới chuyên gia nghiên cứu về những sai lầm của chính phủ trong việc ứng phó Covid-19 hồi mùa hè để rút ra bài học, đặc biệt liên quan đến các ca tử vong tại nhà do bệnh viện hết chỗ.
"Một số ca nhiễm và tử vong không được ghi nhận nhưng con số này không đủ để thay đổi tỷ lệ tử vong nói chung", ông Yamamoto nhận định.
Nhật Bản kiểm soát chặt chẽ biên giới, đặc biệt khi Omicron nổi lên dù hiệu quả của biện pháp này vẫn còn nhiều tranh cãi. Ngày 16/12, nước này lần đầu ghi nhận ca nhiễm biến chủng chưa từng đi du lịch nước ngoài. Giới chức đang theo dõi sát sao biến chủng mới và đã ghi nhận ít nhất 159 ca nhiễm. Tuy nhiên, tổng số ca nhiễm vẫn ở mức thấp. Trong tuần qua, số ca mắc mới trung bình 7 ngày ở Tokyo là 25.
Một nhóm chuyên gia do ông Taisuke Nakata, phó giáo sư kinh tế và chính sách công tại Khoa Kinh tế Đại học Tokyo, dẫn đầu đang nghiên cứu 6 giả thuyết giải thích lý do số ca nhiễm giảm đột ngột. Các yếu tố bao gồm: Chu kỳ virus bùng phát và suy yếu trong 120 ngày, người dân chủ động tránh xa điểm nóng lây nhiễm, chương trình tiêm chủng hiệu quả, thời tiết, khả năng miễn dịch cộng đồng và tỷ lệ sinh sôi của virus thấp.
Họ phát hiện yếu tố cuối cùng, phản ánh số người bị lây nhiễm từ một trường hợp dương tính, có thể là chìa khóa. Nhưng nhóm nghiên cứu vẫn không thể giải thích tại sao tỷ lệ lây nhiễm lại thấp, hoặc làm thế nào nó vẫn ở mức thấp ngay cả khi chính phủ dỡ bỏ "tình trạng khẩn cấp" vào tháng 10 và nhiều người ra ngoài hơn.
Chuyên gia Hàn Quốc bối rối
“Nhiều người trong chúng tôi (ở Hàn Quốc) rất bối rối khi thấy số ca nhiễm và tử vong ở nước láng giềng tiệm cận mức 0 như vậy”, Lee Duk-hee, giáo sư y tế dự phòng tại Đại học Quốc gia Kyungpook ở Daegu, viết trên blog và tháng trước.
Một miko bước trên đường qua đền Kanda Myojin tại hôm 3/12. Ảnh: AP.
Hàn Quốc ghi nhận kỷ lục 109 ca tử vong vì Covid-19 hôm 23/12, đánh dấu ngày chết chóc nhất trong đại dịch tại nước này. Thêm 6.919 ca nhiễm mới được công bố, theo Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hàn Quốc (KCDC). Ngoài ra, tổng cộng 1.083 bệnh nhân hiện phải nhập viện trong tình trạng nghiêm trọng hoặc nguy kịch, mức cao chưa từng thấy.
Tuần trước, số ca nhiễm mới của Hàn Quốc vượt mức 7.000 lần thứ 5 trong tháng. Con số này cao gấp ba lần mức 2.000 ca vào đầu tháng 11, khi chính phủ nới lỏng quy định về giãn cách xã hội, động thái được mô tả là bước đầu tiên để khôi phục tình trạng bình thường trước đại dịch.
Trong công cuộc đi tìm lời giải thích cho tình trạng ca nhiễm và tử vong đi xuống đáng kể ở Nhật Bản, một số nhà nghiên cứu đang tập trung vào những nghiên cứu phát hiện về gene và tình trạng sức khỏe ở nước này, bao gồm tỷ lệ béo phì thấp.
Một nghiên cứu được công bố vào đầu tháng 12 do các nhà khoa học tại Viện Nghiên cứu Riken, Nhật Bản thực hiện cho thấy hệ miễn dịch của hơn một nửa dân số Nhật Bản có khả năng tiêu diệt các loại virus corona - bao gồm virus SARS-CoV-2 - tốt hơn nhờ di truyền.
Các nhà khoa học tập trung nghiên cứu một kháng nguyên bạch cầu trong cơ thể có tên HLA-A24. Kháng nguyên này được tìm thấy ở 60% dân số Nhật Bản, nhưng chỉ được tìm thấy ở khoảng 10-20% dân số châu Âu hay Mỹ.
Sự tồn tại của HLA-A24 được phát hiện có liên quan đến khả năng xác định mối nguy hại và phòng chống của hệ miễn dịch con người.
Đặc điểm di truyền được gọi là HLA-A24 này phổ biến ở các nước Đông Á, trong đó có cả Hàn Quốc.
Tuy nhiên, với những diễn biễn dịch tại Nhật Bản và Hàn Quốc trong 2 tháng qua, các nhà khoa học cho rằng cần có thểm nghiên cứu để xác định điều gì đang xảy ra.
“Ca nhiễm và tử vong ở Hàn Quốc đã xuống thấp nhưng đang tăng đột biến so với Nhật Bản. Cần nghiên cứu xem tình trạng miễn dịch hiện nay ra sao”, ông Shin-ichiro Fujii, trưởng nhóm tại phòng thí nghiệm liệu pháp miễn dịch của Viện Nghiên cứu Riken cho biết.
